Het huidige onderwijsstelsel met zijn leerstofjaarklassensysteem frustreert veel kinderen links en rechts van het gemiddelde. De nadruk op cognitieve leerresultaten breekt intrinsieke motivatie. Een persoonlijk relaas.
De schade die het leerstofjaarklassensysteem aanricht ontwricht kinderlevens en creëert uiteindelijk verdeeldheid in de samenleving. Ik heb het zelf meegemaakt en kan er nu op reflecteren. Dit is wat het onderwijsstelsel met mij deed. Het is echt heel ernstig. En, er is hoop. Mijn probleem op de basisschool was dat ik te slim was. Of het aangebodene was te makkelijk, afhankelijk vanuit welk perspectief je kijkt. Ik was mega-leergierig en in de jaren dat ik op de basisschool zat, waren er maar twee dingen die ik niet begreep.
Je zou kunnen zeggen dat ik het ideaal plaatje was van iedere leerkracht, de perfecte leerling. Ik was stil en rustig, zat op het puntje van mijn stoel en had altijd alle antwoorden goed. Aan het einde van de rit kreeg ik een vwo-advies mee: ik was gelukt. En doodongelukkig, want in feite had ik al die jaren niets geleerd. Anders dan gehoorzaam kennis te reproduceren voor de gemakkelijke opdrachten. Het onderwijssysteem had een perfect product afgeleverd, of toch niet? De twee dingen die ik niet begreep waren de enige momenten waarop ik werkelijk tot leren had kunnen komen. Als ik me vrij genoeg had gevoeld om me erover uit te spreken. En als iemand geïnteresseerd was geweest in mijn zone van naaste ontwikkeling. De zone van naaste ontwikkeling (ZNO) is het aanspreken van het kind op een niveau dat net buiten bereik is van wat een kind op eigen kracht kan.
Ik kwam de basisschool binnen als Pippi Langkous: ‘Ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk dat ik het wel kan’. Ik had een enorme leerhonger en een onuitputtelijke intrinsieke motivatie, die zo sterk was, dat de basisschool er niet in slaagde deze kapot te maken. Pas na de brugklas haakte ik echt af. Ik had gehoopt ‘op de middelbare’ eindelijk écht iets te gaan leren. Intussen had ik echter van alles geleerd, want ik verliet de basisschool met een heleboel impliciete boodschappen in mijn achterhoofd. Ik ga deze nu niet allemaal opnoemen, maar ik kan je vertellen, ze zijn extreem contraproductief als je lerend wilt blijven. In feite ontmoedigt ons schoolsysteem een lerende houding én het bemoeilijkt verbinding tussen kinderen onderling. Het zet hen tegen elkaar op.
‘Ik voldeed niet aan het gemiddelde want ik…’ We kunnen er allemaal wel iets invullen. In mijn geval was het: ik ben te slim. Het voelt kwetsbaar om mijzelf zo te noemen, omdat het lijkt dat ik mezelf boven de andere kinderen plaats. En dat is niet zo. Ik kan er niets aan doen dat ik dingen snel begrijp. Ik bevond me in een groep van ontwikkelingsongelijken – en daar werd onbedoeld steeds de nadruk op gelegd. De andere kinderen begrepen mij niet en ik begreep niet dat zij het niet begrepen. Dat is een eenzame positie.
Pas later in mijn leven heb ik ingezien dat het leven niet draait om de beste zijn. De slimste. Andere talenten zijn minstens zo waardevol. Of zelfs veel waardevoller. Maar ja, op school draait het om cognitieve resultaten, afgezet tegen een lineaire, gemiddelde leerlijn. En zo is het onderwijsstelsel in zijn huidige vorm heel misvormend voor de samenleving.
Onderwijs gebaseerd op het gemiddelde zorgt ervoor dat de twee groepen die het meest van dat gemiddelde afwijken een heel vervormd zelfbeeld krijgen. De ‘moeilijk lerende’ kinderen leren misschien wel gewoon ánders. Deze anders lerenden krijgen dagelijks de impliciete boodschap niet goed genoeg te zijn. Stel je voor, dat je die onuitgesproken boodschap iedere werkdag meekrijgt. Denk je eens in, wat dat met een jong mens doet.
Hoeveel pijn het doet om steeds weer te merken dat jij, hoe hard je ook werkt, gewoon niet mee kunt komen. Dat je resultaten altijd teleurstellend zijn. Minder dan de rest. Hoeveel muren je moet bouwen om die pijn niet steeds te voelen. Hoeveel verdriet en boosheid zich ophoopt achter die hoge muren, achter dat stoere schild. Een deel van deze kinderen is cognitief ‘minder begaafd’, maar bijvoorbeeld sociaal of praktisch heel sterk. Een ander deel denkt ‘anders’, is bijvoorbeeld beelddenker, hooggevoelig of anderszins neurodivers.
Ook voor de zeer makkelijk lerende kinderen is het schoolsysteem verdomd pijnlijk. Zij vervelen zich en voelen zich onbegrepen en daardoor vaak eenzaam en zelfs dom. Ze worden niet uitgedaagd. Vaak missen ze zodoende de les van hard moeten werken als iets moeilijk wordt. Daardoor worden executieve functies niet geprikkeld om te ontwikkelen. Deze kinderen komen dan ook lang niet altijd goed terecht. Een deel past zich aan, blijft goed presteren maar loopt later vast op een plek die hen niet past. Volgens Frederic Laloux voelt slechts 13% van de werkenden zich vandaag de dag echt betrokken op het werk. Mijn gevoel zegt dat dit percentage voor de groep hoogbegaafden nog veel kleiner is. Hun enorme potentieel wordt dus niet aangesproken en geen recht gedaan. Niet door het onderwijssysteem nog door de maatschappij nadien.
We worden klaargestoomd voor een maatschappij waar burnout, verslaving, onmacht, frustratie en zinloosheid de vruchten van zijn.
Ook ik ben vastgelopen in een ogenschijnlijk succesvol leven. Mijn leven heeft heel lang niet echt zin gehad. Is dit alles? Is dit nou later? Ik had altijd al geweten, gevoeld, dat de systemen waar onze maatschappij op gebaseerd is, niet kloppen. Ze zijn tegennatuurlijk. Ik doorzag het, maar voelde me onmachtig. Tot ik besloot dat het anders moest. Dat het anders kan!
Inmiddels weet ik dat wij de systemen zelf in stand houden. Zo ook het huidige onderwijssysteem. En dat terwijl we het ook kunnen ontmantelen. Door alles los te laten wat niet meer dient en onze eigen, vrije binnenruimte steeds meer te vergroten, veranderen we zelf en kunnen we de buitenwereld laten mee veranderen. Dat is niet makkelijk, maar ik voel dat het noodzakelijk is, als we de nieuwe wereld door ons heen geboren willen laten worden. Samen kunnen we het onderwijs transformeren.
Samen kunnen we een leven lang leren mogelijk maken. Groeien, bloeien en ontwikkelen, het kan, voor alle kinderen én volwassenen. Daarmee lossen we alle problemen op waar de mensheid en onze planeet nu mee te maken hebben. Er zijn al veel mensen die zien dat het anders kan. En nog veel meer die nog niet weten hoe, maar die het verlangen wel heel sterk voelen. Ga je mee op reis?
Ik heb een rotsvast vertrouwen dat het kan, dat we de oude systemen kunnen ontmantelen. Ik weet dat het kan omdat ik weet dat het systeem in ons zit. In mij, in jou. Ik heb al heel veel stukjes van dat systeem in mijzelf ontdekt en geheeld. Dat kun jij ook doen, dat kunnen we samen doen.
Samen met Eliyah van Oers heb ik OERSTROOM onderwijstransformatie opgericht. Wij helpen scholen los te komen van het leerstofjaarklassensysteem, in samenwerking met Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs. Je kunt ons bereiken via www.oerstroom.com
WORD LID
Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.
PUBLICEER
Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.
ADVERTENTIE
