Nascholing en de weg naar duurzaam leren
Via Duurzaamonderwijs door Kris van den Branden
De Education Endowment Foundation verzamelde wetenschappelijk onderzoek rond de effecten van de professionalisering van leerkrachten. Uit dat onderzoek distilleerden ze een aantal onderzoeksgebaseerde principes rond de vraag:
hoe zorg je er als schoolteam (of als directie) voor dat de nascholing van leraren impact heeft op hun denken en doen, op de kwaliteit van hun lesgeven, en uiteindelijk op de ontwikkeling van de leerlingen?
lees onderaan het artikel over de auteur en wat hij verstaat onder duurzaam onderwijs
1. Nascholing? Handel bewust en overdacht:
EEF benadrukt onder meer dat professionalisering van leerkrachten bewust en overdacht gepland moet worden. Bezint zodoende eer ge uw leerkrachten laat beginnen! Stuur individuele leerkrachten dus niet lukraak naar diverse nascholingen die men op glanzende affiches aanprijst maar die weinig met elkaar hebben te maken. Het is eerder aangewezen dat het team in onderling overleg bepaalt wat de topprioriteiten zijn en dat het team aansluitend samen de doelen van de professionaliseringsinspanning bepaalt. Daarbij is het sterk aangewezen om aan te sluiten bij:
- (a) de reeds aanwezige voorkennis en competenties binnen het team en
- (b) de noden aan professionalisering die de leerkrachten ervaren.
2. Evidence-based inzichten & nascholing:
EEF benadrukt tevens dat het team kritisch naar de aanbieders van professionaliseringsinitiatieven moet kijken en bij voorkeur de mosterd moet halen bij experts die goed op de hoogte zijn van recente evidence-based inzichten in goed onderwijs.
3. Directe aanwending van de inzichten in het klaslokaal
EEF benadrukt dat het van groot belang is dat de professionaliseringsinitatieven de klasvloer kunnen raken. Met andere woorden, er moet ruimte zijn voor het modelleren van goede praktijken, coaching op de klasvloer, het uitproberen in de klas van nieuwe principes of tools, en co-teaching. De nascholing blijft dus best niet beperkt tot een theoretisch aanbod. Het is ook erg belangrijk dat leerkrachten tijdens het traject door hun directie motivatie en ondersteuning ervaren. Positieve feedback hoort hier ook bij, (bv. van collega’s of een coach) als ze vooruitgang boeken.
4. Contextspecifieke trainingsmodules:
EEF benadrukt dat krachtige professionalisering een contextspecifiek verhaal is. Kant-en-klare coachingstrajecten die nascholingsinstellingen ontworpen hebben, zijn dus niet kant en klaar. Trainingsmodules of ondersteuningstrajecten moeten aangepast kunnen worden aan de voorgeschiedenis, mogelijkheden en beperkingen van de lokale schoolcontext. Teams moeten inspraak krijgen in hoe het traject op hun school verloopt.
5. EEF vat één en ander samen in een aantal “mechanisms”:
- (a) Build knowledge (bied leerkrachten evidence-based inzichten aan die relevant zijn, goed gedoseerd worden (dus ook niet te veel) en aansluiten bij de voorkennis van de leraren;
- (b) Motivate teachers (bv. door aan te sluiten bij de noden van het team, betrouwbare experten in te schakelen en leerkrachten ondersteuning en aanmoediging te bieden tijdens het uitproberen van nieuwe inzichten;
- (c) Develop teaching techniques (toon hoe een inzicht in de praktijk kan worden omgezet, laat leraren samen experimenteren in de klas, geef hen feedback, en geef leerkrachten tijd en ruimte om de techniek herhaaldelijk uit te proberen); en
- (d) Embed practice (help leraren te plannen wanneer ze dingen uitproberen in de klas, moedig zelfreflectie bij leraren aan en zoek systematisch naar mogelijkheden om inzichten tot op de klasvloer te brengen).
Voor cruciale prioriteiten in het pedagogisch project van de school is de professionalisering van leraren dus het tegenovergestelde van de “one-shot”-nascholingscursus op woensdagnamiddag. Het is een langdurig volgehouden, goed gepland, en goed opgevolgd proces van samen prioriteiten bepalen, kennis vergaren, praktijkcompetenties ontwikkelen op de klasvloer en nieuwe competenties consolideren. Uiteindelijk blijkt dat de weg naar duurzaam leren te zijn, zowel bij de leraren als bij de leerlingen.
One of the characteristics that distinguishes effective and lesseffective schools, in addition to what they implement, is how they put those new approaches into practice.
Als aanvulling op dit stuk van Kris van den Branden voegt de redactie een gedeelte uit een serie van Jouke Brouwer toe, zoals die verscheen op Vernieuwenderwijs. Jouke baseert zich op het veranderingsmodel van Keller en Price (2011), dat laat zien dat we bij elke succesvolle vernieuwing te dealen hebben met vier belangrijke factoren: nut-en-noodzaak, procedures, vaardigheden/competenties en rolmodellen.
Jouke Brouwer: Over het belang van rolmodellen
Een geslaagde implementatie van een onderwijsvernieuwing kan niet zonder ambassadeurs. Het gaat hier om mensen die de verandering voorleven. Soms zijn dit in eerste instantie mensen buiten je eigen school, over wie je inspirerende verhalen gehoord hebt. Later heb je ook een aantal rolmodellen binnen de school zelf nodig. Het gaat hier niet om perfecte voorbeelden. Wat telt is dat een rolmodel zijn best doet de vernieuwing vorm te geven en dat doet vanuit een diep gevoeld waarom. Op veel scholen lopen zulke rolmodellen gewoon rond. Ze zijn alleen soms nog niet zichtbaar genoeg. Dikwijls is het al genoeg dat collega’s van elkaar weten wie er al heel ver is met de onderwijsvernieuwing.
Rolmodelschap van schoolleiders
Daarnaast hechten Keller en Price (2011) ook veel waarde aan het rolmodelschap van de schoolleiders. Uiteraard hoeft niet elke schoolleider zelf een fantastische leraar te zijn, daar gaat het niet om. Waar het wel om gaat is dat docenten zien dat hun schoolleider ook probeert te leren. Als een school bijvoorbeeld besluit om sterk in te zetten op feedback geven, dan verwachten leraren dat directieleden ook proberen vaker effectieve feedback te geven. Dat ze hierbij soms ook nog stuntelen en zoekende zijn, maakt ze voor mij alleen maar sterker en past ook binnen een trend waarin kwetsbaarheid gewaardeerd wordt en die juist bijdraagt aan een meer open en op leren gerichte cultuur.
Voor elke van de factoren volgens het veranderingsmodel van Keller en Price (nut-en-noodzaak, procedures, vaardigheden/competenties en rolmodellen) geldt dat je er genoeg tijd en aandacht aan moet besteden en dat je dat soms ook meerdere keren zult moeten doen, omdat het een circulair proces is. Bij dit alles speelt een kwetsbare en op leren gerichte houding een hoofdrol.
Referenties:
Collin, J., & Smith, E. (2021). Effective professional development. Guidance report. Education Endowment Foundation.
Bron:
Duurzaamonderwijs: Nascholing van leraren: bezint eer ge begint
Vernieuwenderwijs: Jouke Brouwer, Onderwijsinnovatie – deel 3: Het belang van rolmodellen
Jouke Brouwer refereert in zijn artikel aan: Beyond Performance: How Great Organizations Build Ultimate Competitive Advantage
Kris Van den Branden
is hoogleraar taalkunde en lerarenopleider aan de KU Leuven. Van den Branden is ook de academisch verantwoordelijke van het Centrum voor Taal en Onderwijs. Jarenlang was hij hoofd van het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen. Hij is gepassioneerd door alles wat met onderwijs te maken heeft en heeft een torenhoog respect voor leerkrachten. Hij ziet onderwijs als een krachtige hefboom voor een beter leven en een betere wereld.
Basisprincipes van duurzaam onderwijs:
(zoals op de site van Duurzaamonderwijs te vinden) Duurzaam onderwijs is onderwijs waarin:
– geen talent verloren gaat: onderwijs werkt optimaal voor elke leerling, ongeacht zijn of haar achtergrond.
– men energie voor leren blijvend hernieuwd: de energie die leerlingen en studenten investeren in onderwijs zich maximaal om laat zetten in leren en ontwikkeling, wat op haar beurt nieuwe energie voor leren oplevert.
– zich cruciale competenties ontwikkelen: leerlingen ontwikkelen de competenties die cruciaal zijn voor hun toekomstig leven en voor de toekomst van de planeet.
