Deze bijdrage is een ingekorte versie van een stuk dat op MaatschapWij verscheen. MaatschapWij is hét inspiratieplatform voor een socialer, vitaler en duurzamer Nederland. “We zetten denkers en doeners in de spotlights, om heel Nederland te laten zien dat je nooit te klein bent om impact te maken.”
‘Waar is school voor bedoeld?’
“In geen enkel onderwijssysteem ter wereld besteden we iedere dag evenveel aandacht aan dans zoals we dat aan wiskunde doen”, vertelt de inmiddels overleden onderwijspionier Sir Ken Robinson in de meest bekeken TED-talk ooit. “We leiden opgroeiende kinderen op vanaf hun middel omhoog en richten ons alleen maar op hun hoofd. Of liever gezegd: op één kant daarvan. Veel briljante en creatieve kinderen denken hierdoor onterecht dat ze niet talentvol zijn. Waar ze goed in zijn wordt op school namelijk niet gewaardeerd, of zelfs gestigmatiseerd. Met als gevolg dat onze kinderen niet naar creativiteit toegroeien, maar er uitgroeien.”
Wat als het onderwijs nou regeneratief zou zijn
Het onderwijssysteem is stuk. Al jaren lopen leraren, ouders en leerlingen zichzelf voorbij. Kinderen leren niet om hun talenten en passies te ontplooien, maar alleen hoe ze goed moeten scoren. En in plaats van te focussen op thema’s die steeds belangrijker worden – zoals het klimaat, regeneratieve landbouw en inclusiviteit – staan wiskunde en taal nog steeds bovenaan in de hiërarchie van vakken. Maar wat als we het helemaal anders zouden doen? Wat als… onderwijs regeneratief zou zijn, zowel voor leerlingen als de Aarde? Dit stuk betreft een samenvatting van het artikel van eindredacteur Nadine Maarhuis van MaatschappijWij waarin zij je meeneemt in haar utopie.
Door het hele wezen van kinderen te onderwijzen, creëren we ruimte voor creativiteit, en daarmee voor een wereld waarin unieke oplossingen voor maatschappelijke problemen centraal staan.
Zeven kernprincipes van regeneratief onderwijs:
- Niet alleen hoofd, maar ook hart en handen: Cognitieve vaardigheden zijn minstens even belangrijk als beweging, creativiteit en het volgen van je hart. Activiteiten die kinderen normaal gesproken buiten school beoefenen – zoals muziek, natuur en drama – zijn daarom voortaan integraal onderdeel van het curriculum. Zodat leerlingen na hun schooltijd niet alleen de tafels kunnen opdreunen en hun ‘topo’ kennen, maar ook weten hoe ze naar zichzelf kunnen luisteren, een earthship moeten bouwen of een voedselbos kunnen aanleggen.
- In harmonie met de Aarde: We leven in een wereld waarin de balans tussen mens en natuur volledig zoek is. Dit komt omdat we van jongs af aan geconditioneerd worden om onszelf boven de natuur te stellen en onderdeel te zijn van een economisch systeem dat gericht is op oneindige groei. In het onderwijs van de toekomst leren we onze kinderen regeneratieve praktijken te omarmen. Vakken als ‘biodiversiteit’, ‘klimaat’, ‘landschapsherstel’, ‘ecologische voeding’ en ‘de betekeniseconomie’ horen hierbij. Tijdens deze lessen zullen kinderen niet alleen geïnformeerd worden over de ecologische staat van de wereld, maar ook de handvatten aangereikt krijgen om bij te dragen aan regeneratieve en natuurinclusieve oplossingen.
- Van binnen naar buiten en buiten naar binnen: Leren vindt overal plaats, niet alleen (of misschien wel juist niet) zes uur per dag aan een tafel binnen vier muren. Projectonderwijs waarin docenten en leerlingen samen de wijde wereld intrekken krijgt vanaf nu een prominente plaats. Maar ook de buitenwereld zal actief bij school worden betrokken, bijvoorbeeld in de vorm van gastlessen van sociale en duurzame ondernemers, regeneratieve boeren en zorgvernieuwers.
- Voorbereiding op een zinvol leven: Op dit moment is onderwijs vooral een voorbereiding op een vervolgopleiding of een (al dan niet zinvolle) baan. Het resultaat? Een prestatie-gedreven cultuur waarin niet wat een kind zou kunnen en willen bijdragen, maar cijfers centraal staan. Door kritisch te kijken naar wat kinderen leren en hoe ze leren, wordt school vanaf nu een plek waar kinderen voor zichzelf, de ander en de Aarde leren zorgen.
- Omarmen van neurodiversiteit: ADHD, autisme, dyslexie… het huidige onderwijssysteem is gek op labels en plakt jaarlijks op een enorme hoeveelheid kinderen een stoornis-stickertje. Met een slecht zelfbeeld en faalangst als gevolg. In plaats van te focussen op de uitdagingen die kinderen met een anders werkend brein hebben, staat vanaf nu hun talenten-kant centraal. Door deze groep kinderen de tools te geven die bij hun manier van het opnemen en verwerken van informatie past, kunnen ook zij op een fijne manier leren en genieten van hun schooltijd.
- Inclusiviteit centraal: Discriminatie, ongelijkheid en racisme zijn nog altijd serieuze problemen, ook in het onderwijs. Om ervoor te zorgen dat alle kinderen ongeacht hun achtergrond, naam of huidskleur zich welkom voelen en dezelfde kansen krijgen – zowel binnen als buiten de klas – zal ‘inclusiviteit’ een vak worden. Verder zal iedere dag gestart en afgesloten worden met een moment van verbinding. Ook zullen niet-westerse perspectieven zoals inheemse wereldbeelden en filosofieën uit het mondiale Zuiden voortaan evenveel aandacht krijgen als westerse ideeën.
- Vertrouwen en ruimte voor leraren: Leraren zijn de helden van het onderwijs. Door deze vakmensen de ruimte en het vertrouwen te geven om maatwerk te bieden en hun administratieve verplichtingen tot een minimum te beperken, houden ze energie over om met passie voor de klas te staan. Bovendien krijgen leraren vanaf nu de waardering die ze verdienen, in de vorm van minder werkdruk, goede arbeidsvoorwaarden en een beter salaris. Zo maken we een eind aan de burn-out epidemie in het onderwijs.
Nieuwsgierig naar de verdere uitwerking van dit regeneratieve toekomstperspectief? Nieuwsgierig naar wat deze bottom-up verandering zou betekenen voor het lerarentekort, de samenleving als geheel en het mensbeeld op zich?
Nadine Maarhuis: Als journalist, schrijver en videograaf probeer ik de verhalen van Aardebeschermers en maatschappijvernieuwers zo goed mogelijk te vertellen. Verhalen bepalen hoe we naar de wereld kijken en daarmee hoe we handelen. Het is mijn missie om zoveel mogelijk mensen te laten weten dat positieve verandering alomtegenwoordig is. Nadine Maarhuis werkt voor MaatschappijWij.
“Ter inspiratie spraken de onderwijspioniers uit bovenstaande utopische beschouwing met innovatieve scholen in binnen- en buitenland, zoals Laterna Magica, het Vox College, Forest School en Green School. Maar ook mensen die middenin het proces zitten van het oprichten van zo’n school, zoals Juliëtte Schraauwers van NOW School, werden aangehaakt.”
1 reactie. Reactie plaatsen
Dus een school is een padvinderij, sportclub, hobbyclub, reisbureau, muziekvereniging, volkstuintje, levensbeschouwelijke community met aandacht voor niet Westerse filosofische ideeën en een actiegroep. Waar kennis en presteren er nauwelijks toe doet en ambitie wordt ontmoedigd. En we kunnen erop vertrouwen dat docenten op zo’n school niet in een burn-out belanden.
En we moeten ook nog de leerlingen een vaste set van idealen opdringen en diversiteit als dogma verkopen.
Maar diversiteit heeft geen betekenis als je niet hebt geleerd om verschillende perspectieven te zien en (kritisch) te waarderen. Zonder contrast is het hele spectrum grijs. Zie je bijvoorbeeld het perspectief van de veganist, zie dan ook dat van de boer met megastallen. Want het is zo belangrijk dat je niemand uitsluit en dat de plaat niet de hele tijd in dezelfde groef blijft hangen. Helaas, om dit in te zien moet je dingen weten en daar deden we niet meer aan.
Mensen kunnen hopelijk best voor zichzelf uitmaken of de 7 principes de (onderwijs) wereld mooier en diverser maken.