Welk voorbeeld geven we zelf
Wanneer ik instructie gaf en de kinderen aan het werk zette, zei ik vaak: ‘Van proberen…’ En de kinderen konden het zinnetje feilloos afmaken: ‘…kun je leren!’
Hoe vaak ik ook zei dat het niet erg is om fouten te maken, toch was voor veel kinderen een fout erg. Als er iets fout ging, probeerden ze het vaak te verbergen.
Best herkenbaar, want welk voorbeeld geven we zelf? Een fout verdoezelen, allerlei uitvluchten aandragen, wijzen naar een ander of de situatie, of er een mening of theorie tegenaan gooien om het toch maar een beetje goed te praten.
Uiteindelijk is dit weinig effectief.
Fouten zijn voorwaarde voor ontwikkeling
Hoe kom je daadwerkelijk tot leren van je fouten?
Door eens met een andere bril te kijken. Door te kijken wat er echt aan de hand is en los te komen van de kramp die ontstaat, wanneer er iets niet gaat zoals gewenst. Fouten maken hoort bij de realiteit van elke dag. Als het jou en je team lukt, om zonder waardeoordeel naar fouten te kijken, levert dat veel op. Dan ontstaat er ruimte:
- voor ontwikkeling,
- voor nieuwe inzichten,
- voor andere perspectieven,
- voor verandering en verbetering.
6 mogelijkheden voor professionele ontwikkeling
Hieronder beschrijf ik zes mogelijkheden om alleen, samen of met je team te werken aan professionele ontwikkeling.
1. Reflecteer op gebeurtenissen
Neem af en toe een moment om te reflecteren. Door stil te staan, kun je weer vooruit gaan. Door je niet te fixeren op wat er mis ging, maar te kijken wat je gevoel en overwegingen waren, creëer je ruimte om anders te kijken naar wat je niet goed vindt gaan. Door bijvoorbeeld een situatie te analyseren die voor jouw gevoel fout ging, zorg je voor jezelf voor informatie om een volgende keer anders te reageren.
Reflectievragen:
- Wat deed ik?
- Hoe deed ik dat?
- Wat wilde ik doen?
- Wat voelde ik erbij?
- Welke gedachten en overwegingen had ik?
- Wat zou ik anders kunnen doen?
Vaak lukt dit niet alleen. Je hebt soms een ander nodig om zicht te krijgen op wat buiten jouw blikveld ligt. Een collega kan vanuit een ander perspectief met je meedenken.
2. Vraag om feedback
Vraag eens een collega om feedback op je werk. Spannend en kwetsbaar. Maar dit kan je helpen om anders naar je fouten en de feiten te kijken. Wanneer je regelmatig om feedback vraagt, creëer je meer mogelijkheden voor jezelf om te ontwikkelen en je gedrag aan te passen. Een collega waar je vaak mee samen werkt of misschien zelfs een leerling uit je klas, kunnen de aangewezen personen zijn om feedback aan te vragen. Zij zijn degenen die veel met jou samenwerken.
Maar wat vraag je dan? ‘Heb je feedback voor me?’, is erg algemeen en zal weinig concreets opleveren.
Stel een ‘hoe’ of een ‘wat’ vraag. Deze geven je een veel completer antwoord passend bij jouw vraag.
• Wat is 1 ding dat ik zou moeten verbeteren?
• Wat is je algemene indruk van mijn werk?
• Wat denk je dat ik anders zou kunnen doen?
• Welk talent zou ik volgens jou meer moeten benutten?
• Zou je mij feedback willen geven op hoe ik …. heb aangepakt?
En dan is het aan jou om de feedback te ontvangen. Luister. Vraag door naar een concreet voorbeeld wanneer iets niet duidelijk is. Vraag om advies. Bedank de ander. Ga aan de slag met de feedback die je hebt gekregen. Probeer de suggesties uit die je hebt gekregen en die je bij jezelf vindt passen.
Leren is met een zachte blik naar jezelf en je fouten kijken.
3. Boost je zelfvertrouwen
Het nadeel van kijken naar de fouten, is dat het een negatieve benadering is. Het gaat om wat niet lukt. Om wat je tekorten zijn, je zwakke punten. Als je kijkt naar je vak, is het zo veel omvattend. Je kunt niet op alle fronten uitblinken. En de vraag is of de daadwerkelijke groei zit op je zwakke punten verbeteren. Wat als je kijkt naar waar je kracht ligt?
Schrijf voor jezelf eens op wat jouw talenten zijn en hoe je deze benut of wilt benutten in je werk. Lastig? Ook dan kun je een ander vragen met je mee te kijken en denken.
Op deze manier werk je ook aan je persoonlijke ontwikkeling, maar dan op een manier die je zelfvertrouwen kan geven. Hier krijg je energie van en het kan je helpen je verder te ontwikkelen en nieuwe dingen aan te pakken.
4. Daag jezelf (en je collega’s) uit
Misschien wil je inderdaad wel die volgende stap zetten, nieuwe dingen aanpakken, je onderwijs verbeteren. Dan kun je ervoor zorgen dat je je eigen leeromgeving krachtig en betekenisvol maakt.
Zoek uitdaging in je werk door bijvoorbeeld nieuwe werkvormen te proberen, door een vergadering anders in te richten. Geniet en leer van onderwijsinhoudelijke gesprekken, van lastige situaties met een kind uit je klas of tijdens de pleinwacht.
Pro-tip: deel! Want leren wordt zoveel meer en zoveel meer betekenisvol als je het met anderen doet!
5. Maak gebruik van de kracht van het team
Deel met je collega’s je ervaringen en reflecteer daarop, onderzoek meerdere perspectieven en stel verdiepende, open vragen. Kijk niet alleen naar de handeling in de situatie, maar ook naar de gedachten en gevoelens die een rol spelen. Kom niet (direct) met oplossingen, hoe verleidelijk ook, want dan stopt het reflecteren.
Ontwikkelen en leren ontstaat niet alleen vanuit ervaring. Het is van belang om ervaringen en opbrengsten en oplossingen vanuit het reflecteren naast bestaande concepten en theorieën te leggen. Dit helpt om betekenis te geven, verbanden te leggen en verklaringen te geven. Juist in teamverband is dit belangrijk, omdat je op deze manier een gezamenlijke taal creëert.
6. Experimenteer!
En dan komen we toch weer bij waar ik mee begon: van proberen…kun je leren! Experimenteren is iets waar we weleens aan voorbij gaan: stel je voor dat het fout gaat. Terwijl juist in het experiment de mogelijkheid ligt van tegelijkertijd werken en leren. Hoe dan?
Begin met een simpel en weinig bedreigend experiment. Doe het samen. Bespreek vooraf wat je doet als het experiment niet verloopt zoals gepland. Vertel anderen waar je mee bezig bent en vraag of ze input hebben.
Het experimenteren levert nieuwe ervaringen op, waarop gereflecteerd kan worden. Misschien blijft het hierbij. Misschien stel je wat bij en ontwikkel je het plan verder. Wie weet breidt het experiment zich uit naar meer collega’s, het hele team.
Van (samen) proberen, kun je leren!
Het mooie van zo leren en ontwikkelen: ieder werkt aan zijn eigen professionele en persoonlijke ontwikkeling. Door het samen leren, kan zich dat verdiepen en wordt er ook gebruik gemaakt van de verschillende kwaliteiten, expertises en interesses van ieder teamlid.
Als je nadenkt over de vraag: “Wat is leren?” kan je leren breder en dieper in de organisatie verweven. Deze vraag gaat niet alleen op voor de leerlingen, maar ook voor het team. Door na te denken over wat leren is, niet alleen voor leerlingen, kan het leren nog meer in je organisatie verweven kan worden.
In een eerlijke dialoog over deze vraag ontdek je: leren is ook fouten maken. Het is ruimte geven aan jezelf en aan anderen om zo het potentieel van fouten te benutten.
Leren is met een zachte blik naar jezelf en je fouten kijken. Leren is met compassie luisteren naar het verhaal van de ander. Leren is ook risico’s durven nemen.
En niet te vergeten: leren is heel erg leuk!
Geïnspireerd op ‘Samen leren in onderwijsteams’ van Martijn Vroemen, Sibrenne Wagenaar en Marieke Dresen
