Een onderwijsinitiatief: samen op reis tijdens omgangskunde

Op het juiste pad met bewustwording

Mijn naam is Esther Wokke, docent omgangskunde en mentor op De Spinaker, een school voor voortgezet speciaal onderwijs in Alkmaar. Ik kom oorspronkelijk uit de sport. Naast sportlessen geven runde ik met mijn ouders jarenlang een tankstation. Dat was een leuke tijd, maar er was ook een keerzijde: het tankstation werd maar liefst drie keer overvallen toen ik er werkte.
Na de derde keer besloot ik iets anders te gaan doen. Een moeilijk besluit, maar ik zeg altijd: ‘Een pessimist zit bij de pakken neer en een optimist maakt zijn pakken open.’

Mijn nieuwe missie werd: jongeren helpen, coachen en trainen om op het goede pad te blijven. Daarvoor ging ik aan de slag op scholen met moeilijk tot zeer moeilijk opvoedbare jongeren. Mijn reis was begonnen.

Tijdens mijn lessen omgangskunde neem ik leerlingen mee op reis. Samen maken we een reis naar bewustwording. Waarom doe je wat je doet, waarom zeg je wat je zegt en waarom voel je wat je voelt? Ik stel vragen, luister en help ze tijdens verschillende opdrachten beter te begrijpen hoe ze in elkaar zitten.

Deze reis onderneem ik inmiddels al tien jaar binnen mijn zelf ontworpen lessen omgangskunde.

Eerst het kind, dan de leerling

Ik geef geen instructies en volg geen specifieke methode. Ik geef de lessen vanuit mijn hart. Daarbij houd ik rekening met de doelgroep: welke uitdagingen ondervinden ze thuis, op school of in de buurt? Hoe kan ik ze helpen om hun situatie beter te begrijpen en om goed met hun emoties om te gaan? Ik laat ze hun gevoelens uitspreken en vertel ze dat dat ze op hun gevoel mogen vertrouwen.

In plaats van gevoelens weg te drukken laat ik ze er nieuwsgierig naar zijn: waarom ervaren ze situaties op een bepaalde manier? En hoe kunnen ze met die gevoelens omgaan?
Ik ben volledig bij de leerlingen ‘ingelogd’: ik maak de verbinding, verwonder leerlingen, verbaas ze en houd ze nieuwsgierig.

Souvenirs verzamelen

Tijdens de lessen vul ik de koffer van mijn leerlingen met allerlei objecten, ‘souvenirs’. Deze souvenirs werken als handvatten: leerlingen kunnen ze gebruiken om meer regie te krijgen over hun gevoelens en keuzes.
Ook denken ze na over (persoonlijke) vraagstukken en ontdekken ze dat er vaak meerdere antwoorden mogelijk zijn. Zo werken we stap voor stap toe naar persoonlijke zelfredzaamheid, een belangrijke vaardigheid om goed te functioneren in de maatschappij van de toekomst.

Tijdens mijn lessen zorg ik er op verschillende manieren voor dat iedereen zijn gedachten en gevoelens durft te delen. Zo krijgt elke leerling aan het begin van de les een ‘boardingpass’. Die boardingpass laat de leerlingen weten dat ze veilig bij mij aan boord zijn gekomen. Ik zal als begeleider zorgen voor een rustig vertrek. Als er onderweg turbulentie komt, dan ben ik er om ons daar veilig doorheen te sturen.
Ook hangen we aan de deur een bordje met ‘niet storen’: onze aandacht is volledig bij de les en we mogen niet afgeleid worden.

Het kan niet zo zijn dat wij reflectie van een leerling verwachten, maar daar zelf niet aan doen.

Daarnaast is er altijd een ‘vertrouwenshoed’ aanwezig. Daarin gaan de gesprekken en – soms gevoelige – opdrachten. Aan het eind van het schooljaar verbranden we samen de inhoud van de hoed op het schoolplein. Zo maken we symbolisch ruimte voor nieuwe ervaringen.

Opbouw

Door het jaar heen komen er vijf thema’s aan bod: ‘mijn groei en ik’, ‘de maatschappij en ik’, ‘mijn verleden en ik’ en ‘mijn weg en ik’. Elk thema loopt van vakantie tot vakantie. Aan het einde van de les krijgen de leerlingen altijd een reflectievraag. Wat ging er goed en wat kan er beter? Hun antwoorden schrijven ze op in een speciaal reflectieboekje.

Zo’n reflectievraag stel ik ook dagelijks aan mijzelf. Het kan niet zo zijn dat wij als leraren reflectie van een leerling verwachten, maar daar zelf niet aan doen.

Eén oorsprong

Een belangrijke inspiratiebron voor mij in mijn werk is ‘Ubuntu’ , een leefwijze uit Zuid-Afrika. Het uitgangspunt is dat de mensheid eenzelfde oorsprong heeft. We zijn allemaal aan elkaar verbonden. In de klas – en ook daarbuiten – moeten we de reis samen ondernemen, we zijn afhankelijk van elkaar. Ik zie onze klas als een team: we kunnen niemand missen. Daarom herinner ik mijn leerlingen er vaak aan om elkaar altijd te helpen, ook lukt het maar een beetje.

Esther Wokke werd voor het Onderwijscommunity Magazine geïnterviewd door Winnifred Jelier. 
Dit artikel is onderdeel van de winter editie 2021/2022. Voor het gehele magazine, klik op de onderstaande button!

Onderwijscommunity Magazine

Ieder kwartaal brengt Onderwijscommunity een magazine uit, hierin staan:

• interviews met docenten en andere onderwijsprofessionals;
• de nieuwste onderwijs initiatieven;
• lees- en luistertips;
• aanstaande evenementen en webinars.