Mediawijsheid en de rol van de leraar
Leraren lopen dagelijks op allerlei manieren tegen mediavraagstukken aan. Want kinderen onderwijzen, terwijl zij in een hybride on- / offline-omgeving opgroeien en die ervaringen mee naar school nemen, is nieuw. Veel leerkrachten weten niet wat kinderen allemaal online doen en wat ze daar tegenkomen en vragen zich af: hoe ga ik het gesprek daarover aan zonder dat ze me een dinosaurus uit de prehistorie vinden? Mag ik me wel ermee bemoeien, is dat niet de verantwoordelijkheid van de ouders? En als ik wat mag doen: wat kán ik dan doen?
Zo kwamen tijdens het onderzoek naar mediagebruik in het onderwijs (door het lectoraat- red.) opmerkelijke verhalen van leerkrachten naar voren. Bijvoorbeeld dat op een maandagochtend de sfeer in het klaslokaal gespannen was. De leerkracht kon niet gewoon haar les starten. Wat was er aan de hand? Leerlingen hadden in het weekend ruzie gekregen op hun Whatsappgroep. Er waren doodsverwensingen uitgewisseld, van een wel heel serieus karakter. Wat doe je dan als leerkracht?
Voor de Week van de Mediawijsheid legde Lector Peter Nikken (lectoraat Jeugd en Media Hogeschool Windesheim) bloot waar leerkrachten tegenaan lopen en hoe het beter kan. Met 1000+ aangesloten organisaties werkt Netwerk Mediawijsheid aan een Nederland waarin iedereen mediawijs is – of bezig is dat te worden.
School en leraren vaak niet voorbereid
Een week van de mediawijsheid is dus heel nuttig, al was het maar voor de bewustwording en herkenning, maar tijdens de andere 51 weken van het jaar gebruiken kinderen ook media. Er zijn niet incidentele campagneweken nodig, maar structurele veranderingen. Wat dat betreft is het mooi dat de overheid digitale geletterdheid als nieuw thema binnen het curriculum heeft geformuleerd voor het onderwijs in de komende jaren.
Ook is het goed dat er al heel veel lespakketten, cursussen en instrumenten zijn gemaakt. Maar er is meer nodig. Want door de veelheid aan lesmethodes zien leerkrachten door de bomen het bos niet meer. Bovendien is dit aanbod van mediawijsheidslessen niet wetenschappelijk getoetst op effectiviteit. Wat de keuze voor een van al die pakketten des te moeilijker maakt.
Door de veelheid aan lesmethodes zien leerkrachten door de bomen het bos niet meer
Schoolbrede aanpak vereist
Hierdoor komen scholen niet verder en blijft het vooralsnog vaak bij een weekje Mediawijsheid, of beperkt tot slechts enkele enthousiaste leerkrachten in plaats van een schoolbrede aanpak van het eerste tot het laatste leerjaar. Ook zijn de meeste lessen alleen gericht op het aanleren van mediavaardigheden door de leerlingen en is er weinig aandacht voor de bredere context waarin ze opgroeien. Daardoor blijven leerkrachten zitten met de vraag hoe ze ouders meer kunnen betrekken bij de gedeelde verantwoordelijkheid voor het bewust omgaan met media, thuis en op school.
Daardoor blijven problemen zich opstapelen: kinderen vallen in slaap tijdens de les omdat ze thuis ‘s nachts gamen of eindeloos YouTubevideo’s bingewatchen of allerlei applicaties gebruiken waar ze veel te jong voor zijn.
Wat kun jij zelf doen
Het liefst wil je dat media vóór je werkt, niet tegen je. Leerkrachten kunnen zelf hier ook al mee beginnen door mediagebruik van kinderen met collega-opvoeders bespreekbaar te maken. Zowel op bestuurlijk niveau als tussen collega’s en tijdens ouderavonden. En natuurlijk hoort de klas er ook bij te worden betrokken. Immers, het gaat over hen!
In onderzoek van het lectoraat begint men daarom altijd eerst met contact leggen met betrokkenen. Wat is hun vraag? Zo hebben ze in eerder onderzoek in kaart gebracht wat leerkrachten zien en nodig hebben. In de komende periode willen ze nu ouders en kinderen bevragen:
- Hoe kijken zij aan tegen mediagebruik van kinderen en wat voor een rol zien zij voor scholen?
- Wat verwachten kinderen zelf van de ouders en school?
Dit zijn belangrijke vragen omdat kinderen het liefst ook op een leuke en leerzame manier gebruik willen maken van media en geen online incidenten willen. Op basis van hun antwoorden gaan we instrumenten ontwikkelen voor scholen zodat zij, samen met alle partijen, verantwoordelijk mediagebruik kunnen stimuleren.
Deeltijdopleiding
Een andere manier om digitale geletterdheid te verbeteren, is door je aan te melden voor onze deeltijdopleiding Jeugd en Media op Hogeschool Windesheim. Onze onderzoeksresultaten komen daar ook terecht. Daar pakken we de problematiek rondom mediagebruik op individueel niveau op.
Het lectoraat ondersteunt leerkrachten en andere professionals die met jeugd werken op praktische wijze met kennis die wetenschappelijk is bewezen. Bijvoorbeeld:
- Hoe ga je daar het gesprek met jongeren over mediagebruik?
- Hoe zorg je ervoor dat kinderen niet constant op een scherm zitten te turen, maar ook nog een echt gesprek willen voeren of in beweging willen komen?
- Hoe kunnen we media in ons voordeel gebruiken?
We ondersteunen professionals om op maat gemaakte protocollen op te stellen en een duidelijke missie, visie en strategie te creëren.
Wil je meer weten? Lees hier meer over onze deeltijdcursus Jeugd & Media.
Lees ook:
