Mensen zijn gewoontedieren, heet het onder managers, en zijn niet snel geneigd om te veranderen. Voldoende voorbeelden tonen het tegendeel aan: mensen hebben wel degelijk verandervermogen.
‘Mensen zijn gewoontedieren die moeizaam veranderen’, is een overtuiging die ik regelmatig hoor. Het feit dat zo weinig veranderingsinitiatieven succesvol zijn lijkt dit te onderschrijven…maar klopt die aanname wel?
Zij klopt in ieder geval deels¹: het oudste deel van ons brein – het reptielenbrein – is gericht op overleven en wil daarom zoveel mogelijk pijn of verlies vermijden. Bovendien werkt ons brein efficiënt: het wil met zo min mogelijk inspanning zoveel mogelijk resultaat bereiken. Het maakt ons, althans gedeeltelijk, tot gewoontedieren. Bovendien bepaalt de context waarin wij ons bevinden in hoge mate ons gedrag. Er zijn tal van experimenten uitgevoerd die dat aantonen². Als veranderen zo moeilijk is, hoe komt het dat er toch zoveel mensen zijn die succesvol veranderen? Of het nu gaat om gezonder leven, het verbeteren van een relatie, het hebben van vervullend werk, of wat dan ook.
De klinisch psychologen William Miller en Stephen Rollnick ontdekten zo’n vijftig jaar geleden, bij het werken met verslaafden, dat het confronteren van mensen met hun problemen leidt tot ontkenning en weerstand. Dat is heel herkenbaar en iedereen maakt het wel eens mee: je bent in discussie over de verandering van iemands gedrag. Je bent ervan overtuigd dat jij weet wat de betreffende persoon zou moeten veranderen, en hoe. Maar hoe beter jij jouw argumenten naar voren brengt, hoe meer weerstand er ontstaat, en zelfs ontkenning van het probleem.
Volgens Miller en Rollnick is ambivalentie de belangrijkste belemmering voor mensen om te veranderen³. Die ontstaat wanneer je gelijktijdig verlangt naar twee zaken die onverenigbaar met elkaar zijn/4: enerzijds de neiging om alles bij het oude te laten, en anderzijds de motivatie om te veranderen. Iedereen heeft dit wel eens aan den lijve ondervonden: het voornemen om te veranderen leidt tot ambivalentie, omdat je er iets voor moet opgeven.
Vaak zijn mensen zich bewust van hun gedrag, wat er slecht aan is en wat eraan verbeterd kan worden. Maar als het op veranderen aankomt, zijn mensen gehecht aan hun autonomie: wanneer zij gewezen worden op hun gedrag ontstaat daarom automatisch weerstand. Miller en Rollnick ontwikkelden een gesprekstechniek, ‘Motivational Interviewing’, waarbij mensen zelf hun motivatie vinden om te veranderen. De interviewer – leraar, manager, ouder, coach… – stelt vragen en luistert, om erachter te komen wat iemand zou motiveren om te veranderen. Niet door mensen te vertellen wat zij moeten doen, maar door hen dat zelf te laten ontdekken. Deze manier van werken respecteert de autonomie van mensen hetgeen leidt tot een sterkere motivatie dan opgelegde gedragsverandering. En het leidt tot meer wederzijds begrip.
Deze techniek wordt toegepast in de geestelijke gezondheidszorg. Met hele goede resultaten: maar liefst 75% van de onderzoeken naar deze methode rapporteren positieve resultaten en psychologen en artsen die haar toepassen rapporteren een succesratio van 80% ./5
Art of Living is één van de grootste vrijwilligersorganisaties ter wereld met meer dan 10.000 centra. Haar missie is om wereldvrede te bevorderen door stress te elimineren. Daartoe worden programma’s aangeboden met ademhalingstechnieken, meditatie en yoga. Daarnaast is de organisatie met talloze vrijwilligers betrokken bij humanitaire projecten over de hele wereld.
Enige jaren geleden interviewde ik de oprichter van Art of Living: Sri Sri Ravi Shankar. Na het interview mocht ik een dag meelopen in de organisatie. Wat direct opviel was dat alles in grote harmonie verliep en nagenoeg vlekkeloos. Toen ik vroeg hoe dat ‘gemanaged’ werd, was zijn antwoord: ‘Er wordt hier niets gemanaged, het ontstaat allemaal.’ Navraag leerde dat er geen functieomschrijvingen waren: iedereen vond autonoom zijn of haar rol in de organisatie, vanuit een gedeelde visie en missie en persoonlijke motivatie. ‘Hoe kan ik helpen?’, bleek de eenvoudige vraag waarmee iedereen zijn of haar plek vond. Het resultaat is een sterke responsieve organisatie die organisch groeit, talloze succesvolle initiatieven ontplooit en wereldwijd miljoenen volgers heeft.
Er wordt hier niets gemanaged, het ontstaat allemaal
Sri Sri Ravi Shankar, oprichter van Art of Living
De conventionele opvatting is dat management besluiten neemt, mensen aanstuurt en controleert. Misschien zou juist dat een antwoord kunnen bieden op de vraag waarom zoveel veranderinitiatieven mislukken of hun doelen niet halen. Want het impliceert dat managers anderen vertellen wat zij moeten doen – en laat dat nou net bijna automatisch tot weerstand leiden, ongeacht de hoeveelheid gelijk die iemand heeft.
Mensen houden van autonomie. En medewerkers zijn niet tegen verandering of groei. Maar zij willen graag autonoom beslissen over zaken die hun verantwoordelijkheid aangaan. Wanneer zij het gevoel hebben dat er (teveel) voor hen beslist wordt, zoals bij het managen van verandering, geeft dit een gevoel van onvermogen en weerstand. De kunst is om hen zelf hun motivatie te laten vinden zodat zij vanuit zichzelf bij gaan dragen aan verandering. Voor managers blijft er dan nog steeds genoeg te doen: want is het niet veel leuker om een team te faciliteren en te inspireren dan te instrueren?
¹Meer hierover in De Ladder, Ben Tiggelaar, Tyler Roland Press B.V., 2018
²Een leuk experiment dat dit aantoont is de video ‘Ook jij bent een kuddedier (ook al denk je van niet)’, van de illusionist Victor Mids
³Motivational Interviewing, Third Edition: Helping People Change (Applications of Motivational Change), William R. Miller en Stephen Rollnick, The Guilford Press, 2013
4 idem, pagina 6
5 Think again: the power of knowing what you don’t know, Adam Grant, 2021, pagina 149.
WORD LID
Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.
PUBLICEER
Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.
ADVERTENTIE
