Wordt er op jouw school geleerd?
Natuurlijk! Daar ben je school voor toch? Leren en ontwikkelen is het uitgangspunt van onderwijs. Maar wat is leren eigenlijk? Wat is jouw visie op leren? En wat is jullie visie als team op leren? Als je duidelijk hebt wat jouw visie op leren voor de leerlingen is, dan heeft die ook wat te zeggen over je eigen professionele ontwikkeling. Hoe is je visie op het leren van jezelf en je team? Leer jij? Leren jullie samen, als team? Wat is jullie visie op het organiseren van het leren?
Veel scholen hanteren een beperkte definitie van leren. Ook als het gaat om een lerende organisatie (Vermeulen, 2016). Deze definitie is vaak gericht op het individuele leren en niet op de ontwikkeling van het sociale systeem van de school. Er is nog een ander, wezenlijk onderscheid te maken: is leren slechts een cognitief proces of wordt dat leren gesitueerd in interactie met de omgeving, met alle implicaties van dien? Om complexe vragen te kunnen beantwoorden heb je diversiteit in denken nodig om te komen tot nieuwe oplossingen.
Het gaat dus niet alleen om een visie op leren, maar ook om visie op de organisatie van dat leren, op professionaliteit en op veranderen.
Het ontwikkelen van een professionele leergemeenschap is een manier om als school te werken aan onderwijsverbetering en het leren en ontwikkelen van leerkrachten vorm te geven.
Argumenten voor een PLG
- Het allerbelangrijkste is dat leerlingen ervan profiteren wanneer leerkrachten samenwerken in een professionele leergemeenschap.
- Samen leren is een goede aanpak om een duurzame verbetering in school te realiseren.
- Intensief en diepgaand samenwerken zorgt ervoor dat werkdruk vermindert.
- Samenwerken in een professionele leergemeenschap bevordert de individuele professionele ontwikkeling van leerkrachten én de schoolontwikkeling.
- Door samen onderzoeken, reflecteren en ontwerpen kom je tot gezamenlijk betekenisgeving met nieuwe creatieve ontwikkeling tot gevolg.
- Een professionele leergemeenschap is gericht op daadwerkelijk verbeteren van het dagelijks onderwijs. Daarbij worden theorie en praktijk met elkaar verbonden, waardoor je een duurzame ontwikkeling van toekomstbestendig onderwijs krijgt.
PLG in de praktijk van alle dag
Om een professionele leergemeenschap te laten slagen is het belangrijk om je te realiseren dat het een middel is en geen doel op zich. Het draait om de reflectie op de praktijk van alledag en vragen die daarin leven. Differentiatie of omgaan met gedrag kunnen bijvoorbeeld onderwerpen voor een professionele leergemeenschap zijn. Ook zou een vak centraal kunnen staan met vragen die binnen dat vak spelen.
Afhankelijk van de vraag en de gemeenschappelijke ambitie van de professionele leergemeenschap, kan deze binnen een school blijven, maar ook collega’s van meerdere scholen betrekken of bijvoorbeeld externe specialisten die rondom dezelfde vraag werken.
Behalve reflectieve vaardigheden van individuele deelnemers is ook een gemeenschappelijke reflectieve dialoog essentieel. Een dialoog waarin in vertrouwen en verbondenheid met elkaar kritische vragen gesteld kunnen worden.
Om ervoor te zorgen dat de leergemeenschap geen papieren tijger wordt, is een omgeving nodig waarin geëxperimenteerd kan worden met nieuw handelen in de dagelijkse praktijk om die te verbeteren. Dit vraagt om organisatorische, financiële en materiële mogelijkheden in de organisatie en om ondersteuning en stimulans vanuit de schoolleiding.
Het draait om de reflectie op de praktijk van alledag en vragen die daarin leven, daarin schuilt de kracht van een PLG
Handvatten voor een professionele leergemeenschap
Er zijn geen grote veranderingen nodig om een professionele leergemeenschap te starten. Wel zijn er een aantal handvatten om rekening mee te houden:
- Gezamenlijk doel: Om te kunnen starten met een professionele leergemeenschap heb je allereerst een gezamenlijk doel nodig. Iets waar je met elkaar voor kunt gaan. Een gezamenlijk doel dat relevant is voor de betrokken personen. Onderzoek samen welke problemen en uitdagingen steeds terugkeren. Want dit zijn thema’s waar wat te leren en ontwikkelen valt. Zo’n uitdaging zou kunnen zijn ‘omgaan met bepaald gedrag’ ‘executieve functies’ of ‘differentiatie’. Zet zo’n onderwerp op de kaart en ga met een aantal betrokken mensen met dit thema aan het werk.
- Betrokken deelnemers: Deelnemers aan de gemeenschap zijn een andere voorwaarde. Wie voelt zich betrokken op het onderwerp? Als je ervoor kiest om deel te nemen aan een professionele leergemeenschap dan betekent dat ook dat je je committeert om bij te dragen. Deelname is vrijwillig, maar niet vrijblijvend. Een klein team van 6-12 personen werkt goed als het gaat om betrokkenheid en begeleiding.
- Groei als team: Een gemeenschap ben je natuurlijk niet zomaar. Besteed aandacht aan de groei van het team. Samenwerken aan een gezamenlijk doel, concrete resultaten en succes lokt teambuilding uit. Maar het is met name van belang om zorg te dragen voor een veilige plek waar het mogelijk is om meningen, ervaringen en gevoelens te delen.
- Kennis en ervaring van de groep: De kennis en ervaring van de groep zijn een heel belangrijk uitgangspunt voor de professionele leergemeenschap. Natuurlijk maak je gebruik van literatuur en input van externen, maar in de PLG wordt ervan uitgegaan dat 80% van de kennis over een onderwerp al beschikbaar is binnen de professionele leergemeenschap zelf.
- Verbetercyclus: De basis van een professionele leergemeenschap is dat het ook daadwerkelijk iets oplevert voor de verbetering van de dagelijkse onderwijspraktijk. Een goede manier om hier vorm aan te geven is door gebruik te maken van een verbetercyclus, zoals bijvoorbeeld het Plan-Do-Check-Act-model. Reflecteren en feedback vormen een belangrijk bestanddeel om te komen tot een uitkomst die zo goed mogelijk aansluit bij het onderwijs.
- Vaste structuur in bijeenkomsten: Een model zoals de PDCA-cyclus, geeft al enigszins richting aan hoe de professionele leergemeenschap er tijdens bijeenkomsten komt uit te zien. Ontwikkel gezamenlijk werkgewoontes die het samenwerken en samen leren bevorderen en waarin ruimte is om elkaar te ondersteunen. Zorg voor een vaste structuur van de bijeenkomsten en maak gebruik van passende werkvormen om te zorgen voor een doeltreffend manier van werken. Dit zorgt ervoor dat het overleg elke keer inhoudelijke uitkomsten heeft, die direct in de praktijk kunnen worden ingezet.
- Visualiseer: Het visueel maken van het doel en van wat er wordt besproken, maakt de inhoud begrijpelijker, zorgt ervoor dat de inhoud beter blijft hangen en zet daardoor eerder aan tot ander gedrag. Oorzaken, verbanden en relaties worden sneller zichtbaar doordat je het daadwerkelijk voor je ziet. Door de visuele producten te laten hangen blijven ze een reminder en nodigen ze uit tot gesprek. Wanneer je de visuele producten steeds bijwerkt en aanpast verworden ze niet tot het behang, maar blijven ze betekenisvol.
- Reflecteer op product en proces: Niet alleen het product waaraan gewerkt wordt in de professionele leergemeenschap is onderwerp van reflectie en feedback. Ook voor het proces zelf is dit van wezenlijk belang. Door samen aan het eind van een sessie terug te blikken op het proces zelf, wordt het samenwerken efficiënter en plezieriger. Eventuele knelpunten kun je met elkaar bespreken en oplossen, maar ook aandacht voor wat goed gaat, draagt bij aan een prettige leeromgeving. Zo ontwikkel je samen naar een lerende cultuur waarin onderling vertrouwen de basis vormt om het onderwijs op je school daadwerkelijk te verbeteren.
Wacht niet! Begin, ontwikkel, deel, maak en leer!
Lees meer:
Luister meer:
