Pesten op school – hoe ga je het tegen?

Op mijn vorige school ben ik erg gepest,
ik was anders dan de andere, anders dan de rest

Pesten is een groepsprobleem

“Iemand wordt gepest wanneer hij herhaaldelijk en langdurig wordt blootgesteld aan negatieve handelingen door één of meer personen,” volgens Dan Olweus. Pesten is een belangrijk onderwerp als het gaat over sociale veiligheid op scholen. Pesten creëert een onveilige sfeer, die het leer- en ontwikkelklimaat aantast. Pestgedrag komt veel vaker voor dan leerlingen aan leraren en ouders vertellen. Ongeveer 1 op de 14 kinderen wordt meerdere keren per week gepest. Een derde van hen vertelt dit aan niemand, terwijl bijna 80% van deze kinderen al meerdere jaren wordt gepest.

Onveilig

Kinderen zijn in hun proces naar volwassenheid op zoek naar grenzen. In elke groep zijn normen, waarden, regels en overtuigingen en ontstaat er een hiërarchie. Als iemand bij afwijkend gedrag wordt terechtgewezen met de bedoeling hem buiten de groep te zetten, dan kun je spreken van een sociaal onveilige groep. Voor iedereen in de groep is het dan onveilig, niet alleen voor degene die gepest wordt. Degenen die pesten moeten hun positie zien te behouden en zij hebben daarvoor bevestiging nodig van groepsleden. Degenen die mee lachen of zich op de achtergrond houden zijn bang zelf mikpunt te worden van het pesten. De verschillende rollen liggen namelijk niet vast. Wie in een groep gepest is, kan zelf pestgedrag gaan vertonen om te voorkomen weer de zondebok te worden.

Onderzoek preventie programma’s

Een brede onderzoeksgroep, onder leiding van de Utrechtse hoogleraar Bram Orobio de Castro, publiceerde in 2018 onderzoek naar de effectiviteit van anti-pestprogramma’s op de basisschool. Zij onderzochten tien anti-pestprogramma’s.

Van die tien bleken er twee, Prima en (voor de jongste kinderen op de basisschool) Taakspel, binnen een jaar tot (iets) minder pestgedrag te leiden. Een eerdere studie had dat al bij het programma KiVa vastgesteld. Deze drie richten zich op de hele klas. Ook Alles Kidzzz, dat zich juist richt op individuele kinderen met ernstige gedragsproblemen, bleek goed te werken.

Dat de Kanjertraining leidt tot minder pesten konden de onderzoekers niet vaststellen. Wel kan de training een positieve bijdrage hebben in klassen met veel conflicten. Voorwaarde is dat professionele trainers de training geven.

Tips om vaak gepeste leerlingen te helpen? Benieuwd naar de onderzoeksresultaten en meer links?

Lees verder op Leraar 24: Wat werkt tegen pesten op de basisschool en daarna?

Lees meer:

Leraar 24: online shaming en hoe je daartegen in actie kunt komen.
Stichting School en Veiligheid: over pesten
Platform Pestweb: helpt leerlingen in het po en vo met tips en advies

Maxe de Rijk, docent burgerschap en persoonsvorming op het Mundus College, vindt het onderwerp online shaming zeer relevant om op school te bespreken. “School heeft een belangrijke maatschappelijke functie en dit soort incidenten ontstaan vaak op school. Leren hoe je goed met elkaar omgaat kan preventief werken. Daarnaast moeten leerlingen zich veilig voelen om dit soort zaken te kunnen bespreken. Ik vind het belangrijk dat mijn leerlingen weten dat ze op school terecht kunnen als er iets is. Het onderwerp online shaming staat nog niet genoeg op het netvlies van docenten en ouders, misschien ook omdat zij dit zelf niet hebben meegemaakt toen ze jong waren.”