Bewezen effectief met heldere uitleg
Dagelijks verzorgen duizenden leraren in het onderwijs duizenden uren les. Hoewel het takenpakket van leraren zeer divers is, is het verzorgen van een goede les een van de kerntaken van de leraar. Wijze lessen beschrijft twaalf didactische bouwstenen die leraren kunnen gebruiken om hun lessen effectiever te maken. Leraren zullen merken dat je in dit boek geen ‘rocket science’ zult aantreffen, maar wel heldere, duidelijke en wetenschappelijk onderbouwde bouwstenen die hen raken in de kern van het vak, namelijk het lesgeven gericht op langetermijnleren.
Wat maakt een les dan goed?
De zoektocht naar de kenmerken van goed les geven startte al lang geleden. Meer dan een eeuw geleden publiceerde de Amerikaanse psycholoog William James een boekje ‘Talks to teachers’. Daarin zocht hij naar manieren hoe de psychologie toegepast kon worden op het onderwijs. ‘Ik zeg dat u een grote, zeer grote fout maakt, als u denkt dat psychologie, de wetenschap van de wetten van ons brein, iets is waaruit u bepaalde werkvormen en instructietechnieken kunt distilleren die onmiddellijk bruikbaar zijn in de klas. Psychologie is een wetenschap, en onderwijs is een kunst, en wetenschappen genereren nooit direct uit zichzelf kunst.’
De 12 bouwstenen
- activeer relevante voorkennis
- geef duidelijke, gestructureerde en uitdagende instructie
- gebruik voorbeelden
- combineer woord en beeld
- laat leerstof actief verwerken
- gebruik manieren om te achterhalen of de hele klas het begrepen heeft
- ondersteun bij moeilijke taken
- spreid oefening met leerstof in de tijd
- zorg voor afwisseling in oefentypes
- gebruik toetsing als leer- en oefenstrategie
- geef feedback die leerlingen aan het denken zet
- leer je leerlingen effectief leren
Op de website van ExCel zijn per bouwsteen voorbeelden toegevoegd, extra uitleg alsmede beeld- en videomateriaal.
Cognitieve psychologie & lerareneffectiviteitsstudies
De cognitieve psychologie geeft heldere richtlijnen over hoe we informatie verwerken, begrijpen, onthouden en kunnen toepassen. De lerareneffectiviteitsstudies hebben het gedrag van de meest effectieve leraren in kaart gebracht. Dit boek put intensief uit beide bronnen van de wetenschap, trekt er wijze lessen uit. Het geheel is doorspekt met de rijke praktijkervaring van de auteurs. Als er iets is, waarin James wel een punt heeft, is dat lesgeven steeds weer een stukje ‘kunst’ blijft, en dat laat zich niet grijpen met enkel en alleen wetenschap
De kunst van het leraar zijn is het hebben van een goed gevulde gereedschapskist aan werkvormen die je kunt gebruiken in jouw eigen onderwijscontext zodat het werkt voor jouw leerlingen
Verandering in het langetermijgeheugen
Effectieve instructie zorgt er voor dat leerlingen meer en diepgaander leren. Wie wil er nu niet dat een les duurzame kennis en vaardigheden oplevert? Instructie, lees lesgeven, is de verzameling van de bewuste methodieken of werkvormen die de leraar gebruikt om het leren van leerlingen te ondersteunen. Iets uitleggen, demonstreren, vragen stellen, laten oefenen: het zijn allemaal voorbeelden van vaak gebruikte methodieken. Leren betekent dan weer dat er sprake is van een min of meer blijvend effect. Niet alleen dat een leerling iets heeft gepresteerd tijdens je les, maar dat er een permanente verandering in het langetermijngeheugen van de leerling heeft plaatsgevonden. Het boek wijze lessen gaat verder in op de werking van het geheugen. Instructie dient dus, net zoals bijna alles in onderwijs, een langetermijndoel.
De expert-leraar stuurt het leerproces aan
De leraar heeft een cruciale rol in het leerproces als de expert die de leerprocessen van de leerlingen aanstuurt. Elke bouwsteen uit het boek zet de leerling aan het werken en aan het denken. Dit vereist actie: actie van zowel de leraar als de leerlingen. De instructie is geschreven vanuit het perspectief dat de leraar les geeft aan groepen leerlingen met een diversiteit aan kenmerken (denk aan voorkennis, intelligentie, achtergrond, etniciteit, moedertaal, sociaal-economische achtergrond, geslacht, enzovoort).
