Tags: , , , ,

Teamleren in een lerende school; logisch toch?

De focus in onderwijsteams is veelal gericht op de leerling en op het product; zoals cito-scores. Maar wat vertellen die scores over het onderwijs? Waar kan het team beter presteren? Hoe bereik en versterk je de lerende cultuur in een onderwijsteam?

Samen werken aan beter onderwijs

Samen werken met anderen en voortdurend met en van elkaar willen leren. Wil je als onderwijsteam je onderwijs naar een hoger plan willen tillen lijkt dit toch een wezenlijk inzicht. Dit vereist onder meer toewijding, voortdurende professionalisering, denken en handelen op hoog niveau en het ontwikkelen van een gezamenlijke visie op goed onderwijs. Het beste vragen van onze kinderen betekent dat we het beste zullen moeten vragen van onszelf. Scholen zijn er om goed onderwijs te verzorgen, dat is de kerntaak van de school. Hoewel de leerkracht doorgaans alleen voor de klas staat, is goed onderwijs toch vooral een teamprestatie. Als er passie is voor leren, dan komen de resultaten vanzelf. Kinderen presteren het beste als ze zin hebben in leren en als ze de zin van hun leren zien. (Stevens)

Dit artikel is een ingekorte versie van een artikel dat Jan Jutten schreef voor Natuurlijk Leren en dat eerder verscheen op Wij-Leren. Het gaat in op de vraag op welke wijze we teamleren gerichter kunnen inzetten om het primair proces te verbeteren.

In haar proefschrift onderzoekt Loes de Jong, promovenda bij het ICLON, op welke manier diverse samenwerkingsinitiatieven het leren van docenten stimuleren. Haar vragen en aanbevelingen zijn beknopt weergegeven in het gearceerde blok.

It’s not what you do, it’s how much love you put into the doing

Moeder Theresa 

2. Betere producten door betere processen

”Kwaliteit kun je niet “regelen”. Kwaliteit ontstaat als mensen geïnspireerd zijn, als er sprake is van enthousiasme en liefde voor hetgeen ze doen. Dit principe is één van de fundamenten van de school als lerende organisatie. Het is universeel en geldt zowel voor de kwaliteit van de processen als van de producten. De relatie is tweezijdig: meer passie leidt tot betere resultaten, betere resultaten leiden tot meer passie, zowel bij kinderen als bij leerkrachten.

In een (lerende) school werken en leren mensen met elkaar om resultaten te bereiken die belangrijk zijn:

  • voor de leerlingen
  • voor de samenleving
  • voor de medewerkers zelf
  • voor de school als geheel

De vraag is nu: hoe krijgen we betere resultaten? Hoe kunnen we er samen voor zorgen, dat we daadwerkelijk de doelen bereiken die belangrijk zijn.

We investeren op onze scholen heel veel in processen op school- en bovenschools niveau, maar leiden ze ook tot een beter primair proces, tot beter onderwijs en dus tot betere resultaten? Leiden de functioneringsgesprekken tot verbetering van de kwaliteit van de lessen en tot betere opbrengsten van het onderwijs?

3. De focus op producten

Er ligt in ons land een ongewoon grote nadruk op onderwijsopbrengsten. Door middel van allerlei toetsen gaan we na wat kinderen kennen en kunnen. Op basis van de toetsresultaten worden vervolgens allerlei acties ondernomen.

In de lerende school wordt deze benadering ook wel fixatie op gebeurtenissen genoemd. Wat we immers niet of nauwelijks doen, is aan de hand van de (toets)resultaten ons eigen handelen evalueren en verbeteren: welke rol spelen we zelf als leerkracht? In hoeverre zeggen de scores van de kinderen iets over ons onderwijs? Hoe kunnen we de resultaten gebruiken om ons onderwijs te verbeteren en om als team met en van elkaar te leren?

Als we onze onderwijsresultaten daadwerkelijk willen verbeteren, zullen we in onze scholen aandacht dienen te besteden aan het ontwikkelen van een professionele lerende gemeenschap, gericht op de kwaliteit van het primair proces, gericht op de kwaliteit van het leerkrachtgedrag. (Michael Fullan)

4. Teamleren

Teamleren blijkt één van de belangrijkste disciplines in een lerende school. Ook bij teamleren is het van groot belang om ons af te vragen: waarom doen we dit eigenlijk? Waar moet het toe leiden?

In hoeverre draagt leren van elkaar bij aan successen van leerkrachten, aan het verbeteren van het primair proces en dus aan het verbeteren van de resultaten van ons onderwijs? Bij teamleren in een lerende school gaat het om leerkrachten die regelmatig met elkaar overleggen over onderdelen van hun werk, waarbij de resultaten van de kinderen als uitgangspunt kunnen worden gebruikt om de lessen te verbeteren.

Vaak levert samenwerking in een team weinig op:

  • omdat niet duidelijk is waarom we met elkaar samenwerken;
  • omdat het team geen gezamenlijke visie heeft op goed onderwijs;

Samenwerking is altijd gericht op het samen dingen voor elkaar krijgen, samen doelen realiseren. Als we geen beeld hebben van wát we met zijn allen willen realiseren, waar moet de samenwerking dan toe leiden?

  • er is veel aandacht voor de structuur, maar te weinig voor de cultuur in het overleg (denk b.v. aan openheid, aan de kwaliteit van de communicatie, zien dat er een verschil is tussen dé waarheid en mijn waarheid, aan het omgaan met fouten en beperkingen);
  • het overleg vindt incidenteel plaats en niet regelmatig genoeg;
  • de focus waar men zich op richt is vaak te breed;
  • het levert leerkrachten vaak te weinig op, men ziet er geen meerwaarde in voor succeservaringen in de klas. Daardoor neemt de motivatie voor de samenwerking af met alle gevolgen voor de kwaliteit ervan.

Daarentegen: hoe beter de kwaliteit van het teamleren, hoe meer succeservaringen, hoe meer motivatie, hoe beter de kwaliteit. Een van de meest belemmerende factoren bij teamleren is het ontbreken van een gezamenlijke visie en van concrete doelen, die uit deze visie zijn afgeleid. Daardoor is niet duidelijk wat we met samenwerking willen bereiken.

Samenwerking tussen docenten bevorderen

Loes de Jong, promovenda bij het ICLON, onderzoekt in haar proefschrift (2021) op welke manier diverse samenwerkingsinitiatieven het leren van docenten stimuleren. Zij stelt dat nog weinig bekend is over de relatie tussen vormen van samenwerking en leeropbrengsten voor docenten. Op scholen worden verschillende samenwerkingsinitiatieven zoals professionele leergemeenschappen, lesson study en datateams, georganiseerd, omdat wordt aangenomen dat ze de professionele ontwikkeling van docenten bevorderen.

Wat voor de ene docent of groep docenten werkt om de samenwerking en het leren te stimuleren, hoeft niet vanzelfsprekend ook voor een andere docent of groep docenten te werken. Hoe kan samenwerking tussen docenten in de school het best bevorderd worden?

Een van de uitgangspunten van haar proefschrift was dat intensieve vormen van samenwerking (bijvoorbeeld collegiale lesobservatie en kritische gespreksvoering) de meeste leerpotentie voor docenten hebben.

Eén factor blijkt direct effect te hebben op samenwerking: als een school leer- en samenwerkingsinitiatieven voor docenten aanmoedigt, coördineert en faciliteert.

Daarnaast blijkt dat het verloop en het leerpotentieel van samenwerkingsinitiatieven voor docenten sterk afhangt van de bestaande samenwerkingscultuur in school. Samen reflecteren op onderwijs en het leerproces van leerlingen, lesopzetten ontwerpen en hiermee experimenteren, bevordert het leren van docenten. Ondersteuning is hierbij van essentieel belang, met name wanneer docentgroepen niet gewend zijn om samenwerkend te leren. Ten slotte laat dit proefschrift zien dat constructief-kritische gesprekken tussen docenten veelbelovend zijn voor hun leerproces. Daarbij is doorslaggevend voor het leren dat docenten blijven deelnemen en verantwoordelijkheid delen.

Aanbevelingen voor het faciliteren van samenwerking

  • Het instellen van organisatiestructuren in de school die professionalisering en samenwerking mogelijk maken.
  • Samenwerking en (gezamenlijke) professionalisering bespreken en expliciet waarderen in bijvoorbeeld teamvergaderingen en functioneringsgesprekken.
  • Het herkennen van en anticiperen op kansen en uitdagingen in een docentgroep, in termen van gedeeld leiderschap en verantwoordelijkheden, is belangrijk om het leren van docenten te stimuleren.
  • De importantie van de rol van (externe) begeleiding bij het organiseren, faciliteren en begeleiden van docentgesprekken en leeractiviteiten.

5. Teamleren en toetsoverzichten: van product naar proces

De toetsoverzichten van het CITO leerlingvolgsysteem worden in veel scholen vooral gebruikt om te bespreken hoe de kinderen hebben gepresteerd. De focus is veelal gericht op de leerling en op het product. Wat heel weinig gebeurt is dat we ons op basis van de toetsoverzichten afvragen welke rol het proces heeft gespeeld bij het tot stand komen van deze resultaten. Welke bijdrage heb ik zelf als leerkracht geleverd aan deze goede of minder goede resultaten? Hoe komt het dat de helft van mijn kinderen “uitvalt” op dit onderdeel?

Deze reflectie kan individueel plaatsvinden, maar zeker ook samen met andere leerkrachten. Teamleren zou kunnen betekenen dat leerkrachten (b.v. uit dezelfde bouw) bij elkaar gaan zitten en aan de hand van de observatie- of toetsoverzichten samen praten over “de verhalen en achtergronden van de cijfers”:

  • Hoe zien de scores eruit?
  • Welke opvallende zaken constateren we? Is er sprake van een trend? Welke onderdelen vallen op in positieve of negatieve zin?
  • Welke mogelijke oorzaken zijn er voor hoge en lage scores? (met name oorzaken buitenhet kind)
  • Zien we overeenkomsten en verschillen tussen de groepen? Met name tussen parallelgroepen.
  • Waar zouden deze verschillen mee te maken kunnen hebben?
  • Is er mogelijk een relatie tussen de aanpak van de leerkracht en de resultaten van de kinderen?

Professionele cultuur

Uiteraard vraagt deze benadering om een positieve attitude van leerkrachten. Het vraagt om een open houding, willen leren, hulp willen en durven vragen en geven, zich kwetsbaar durven opstellen, fouten maken en beperkingen zien als kans om van te leren. Samenvattend: de werkwijze vraagt om een professionele cultuur. Het is zeker niet de bedoeling op zoek te gaan naar “een schuldige”…..

Een gesprek aan de hand van bovenstaande vragen kan leiden tot het formuleren van leerpunten van leerkrachten – in concrete doelen: activiteiten met teamleren.
Enkele voorbeelden van concrete doelen:

  • We willen in de groepen 3 en 4 het aantal leerlingen met een d- of een e-score voor technisch lezen verminderen van 20% in 2013 naar 15% in 2014.
  • We streven ernaar om het aantal leerlingen waarvoor een handelingsplan voor gedrag nodig is in de groepen 6, 7 en 8 in het komende schooljaar te verminderen met 30%.
  • We willen de betrokkenheid van de kinderen bij de lessen begrijpend lezen in groep 6 zodanig vergroten dat de kenmerken van betrokkenheid helder zichtbaar zijn voor een observant.
  • We gaan kinderen van groep 8 voorbereiden om een spreekbeurt te houden door hen te leren om gegevens uit verschillende bronnen samen te voegen.

Het is niet altijd noodzakelijk om de doelen te koppelen aan toetsresultaten. Ze kunnen ook heel goed worden afgeleid uit een inspectierapport en uit het systeem van kwaliteitszorg (denk bijvoorbeeld aan de kwaliteitskaarten). Haal er zwakke punten uit en ga door middel van teamleren samen aan de slag om het te verbeteren: een voorbeeld van kwaliteitszorg in een lerende organisatie!

Het is van groot belang om deze teamactiviteiten zeer regelmatig te doen en daar ook tijd voor in te plannen, b.v. op het vergaderrooster. Op scholen die zeer succesvol met deze aanpak werken, vindt deze vorm van teamleren minimaal één keer per maand plaats.

zie voor het vervolg van het artikel: Praktische tips: in vier stappen naar een betere les


Lees verder:

Natuurlijk Leren: hele artikel, inclusief het vervolg met Praktische tips: in vier stappen naar een betere les 
Loes de Jong, Universiteit Leiden (2021): Wat stimuleert leren en samenwerking van docenten? 
Marco Snoek e.a.,HVA: Waarom is er aandacht voor Teacher Leadership?

Tags: , , , ,
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Ook Interessante Artikelen

Bezoeker!

Community Leden

Alle Leden >>>

Whitepaper arbeidsmarkt

Whitepaper onderwijs arbeidsmarkt

Whitepaper digitale toepassing didactiek

didactiek download

Whitepaper Werkstress de baas

HR download onderwijs

Whitepaper Hybride leeromgeving

Leeromgeving download

Whitepaper maatschappij

Maatschappij onderwijs download

Whitepaper onderwijsontwikkeling

onderwijsontwikkeling download

Whitepaper effectief afstandsonderwijs

Onderwijs organiseren download

Whitepaper professionalisering

onderwijs professionalisering download

ICT-gebruik in het onderwijs

Onderwijs Technologie download

Registreer je als lid

Artikelen & Blogs

Apps & Tools

🙁

WORD LID

Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.

PUBLICEER

Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.

ADVERTENTIE

In de spotlight

Vacature

Schooldirecteur | Margrietschool

Boek

Burgerschap is zorgen voor jezelf, zorgen voor elkaar en voor de aarde waar we op wonen.

DOEboek Burgerschap: 100 acties om de wereld mooier te maken

Kalender

Onderwijs Innovatie Festival Banner Homepage (5)

Onderwijs Innovatie Festival 2024

App

Picoo stimuleert actief samen spelen onder kinderen met de eerste interactieve spelcomputer voor buiten. Zonder scherm! Zo combineert Piccoo het avontuurlijke van buitenspelen met het interactieve van gamen. Eindeloos speelplezier dus! 
gamification onderwijs

Picoo – gameconsole voor buitenspelen