Gedrag in het lerarenteam
“Als leraren niet gehoord worden, als ze niet mogen of kunnen zeggen waarom ze niet akkoord gaan, bv. bij een heel autoritaire directeur, gaan ze saboteren. Ze ontwikkelen manieren om net niet te zeggen wat ze eigenlijk wél bedoelen: sarcastische grapjes over een beslissing van de directeur, smoezen of excuses om niet op een (vak)vergadering te zijn, de boel bewust tegenwerken, zich ziek melden. Leraren zijn dan niet meer bezig met hun kerntaak, talenten en passies raken ondergesneeuwd. Alle energie gaat naar ‘de strijd’.”
Dit artikel is een bewerking van twee bijdragen van Michel Van Laere van Klasse.be en een interview door Michel Van LAere met Fanny Matheusen.
Klasse is een Vlaams een onderwijsmagazine. Klasse informeert, versterkt, waardeert, activeert en verbindt onderwijsprofessionals.
Verschillende uitingen
Als je het niet eens bent met beslissingen op school of als je anders denkt dan de meerderheid, dan wordt je stem niet altijd gehoord. Vaak stellen we dan sabotagegedrag. Want oprecht met elkaar praten of naar elkaar luisteren lukt niet meer. Welk gedrag stel jij (of zie jij) soms in de lerarenkamer?
- Grapjes: je maakt wel eens grapjes over beslissingen of het reilen en zeilen op school. Collega’s lachen meestal goed mee. Soms worden de grapjes harder en sarcastisch.
- Excuses en smoesjes: je gebruik regelmatig smoesjes of excuses om onder een overleg of vergadering uit te komen.
- Roddel: tijdens de koffiepauze of in kleine groepjes zeg je wat je echt denkt, niet tijdens de vergaderingen. Je ventileert of roddelt soms in de lerarenkamer. Je hebt het gevoel dat lobbyen op school beter werkt dan in dialoog te gaan.
- Slechte en gestokte communicatie: je praat niet meer met sommige collega’s of groepen collega’s overleggen niet meer met elkaar. Communicatie verloopt vaak enkel nog via e-mail (en halve waarheden).
- Opzettelijk tegenwerken: je voert bewust obstructie. Door onderonsjes of struikelblokken laat je een vergadering helemaal uit de hand lopen.
- Vertragen: je zorgt ervoor dat agendapunten keer na keer naar de volgende vergadering geschoven worden. Beslissingen worden niet meer genomen. Of je haalt bewust je deadlines niet: ‘Mijn examenvragen zijn nog niet klaar’.
- Staken: uit frustratie en onmacht doe je niet meer mee. Je haakt helemaal af voor overleg en ook personeelsfeestjes hoeven niet meer.
- Oorlog/vertrek/terugtrekken: je zondert je helemaal af. Alle contact is weg. Je bent in oorlog. Je denkt aan opstappen of met ziekteverlof gaan.
Je kunt conflicten beter aangaan, ‘want er zit goud in’.
Welk gedrag herken jij?
In elke school komt sabotagegedrag voor. Het is een gefrustreerde poging om te zeggen hoe we ons voelen, wat ons idee of gedachte is.
- Hoe meer gedrag bovenaan de lijst (1-3), hoe makkelijker het is om de situatie te keren, om samen naar de echte boodschap te gaan.
- Hoe meer gedrag onderaan de lijst (4-8), hoe dieper het conflict zit. Probeer sabotagegedrag en conflicten zo snel mogelijk naar boven te halen.
- En nu? Lees verder onderaan het artikel welke 4 stappen te volgen bij de aanpak van een conflict.
4 stappen bij de aanpak van een conflict
- Stap 1: Vraag iedereen of ze de spanning of het conflict willen aangaan. Spreek veiligheidsregels af: wat hebben we nodig om het gesprek goed te voeren?
- Stap 2: Beide partijen in het conflict ‘zeggen alles’. We luisteren en gaan niet in discussie.
- Stap 3: We vragen elkaar: ‘Wat heeft jou geraakt in wat je gehoord hebt?’ (nieuwe elementen of inzichten, persoonlijke bewustwording …)
- Stap 4: We komen samen tot voorstellen via de stappen van inclusieve besluitvorming.
Wat wint een school door diep democratisch te werken?
Fanny Matheusen: “Als je aan inclusieve besluitvorming doet én emoties een plaats geeft, wordt je school vitaler en creatiever. Leraren zijn meer bereid om met elkaar samen te werken. Deep democracy leert je ook interculturele competenties aan: je luistert naar de minderheidsstem en wat die kan toevoegen aan het geheel.”
“Maar er is meer. Scholen moeten kinderen voorbereiden op een toekomst die we niet kennen, want onze wereld is voortdurend in transitie. We gaan naar een samenleving waar we veel afhankelijker zullen zijn van elkaar. Denk maar aan autodelen, cohousing en de toenemende superdiversiteit. We zullen met elkaar moeten kunnen samenleven en samenwerken én dus ook leren om conflicten aan te gaan, want we zijn verschillend en we kunnen dat verschil niet wegwerken. Deep democracy kan een navigatiesysteem zijn voor leraren om leerlingen iets mee te geven waar ze wat mee kunnen in deze wereld in beweging, los van alle vakinhoud.”
Hoe maak je samen beslissingen en spreek je alle krachten van je team aan?
Fanny Matheusen: “Je kan vijf stappen zetten: vier boven de waterlijn en eentje die onder de waterlijn duikt. Zeg alles. Alle invalshoeken zijn welkom: ideeën, argumenten, cijfers maar ook dromen of emoties.
- Empower de nee-stem. Vraag naar wie er anders over denkt. Daarvoor uitkomen vraagt lef: hoe gaat de groep reageren, loop ik niet het risico om de zondebok te worden?
- Breek uit. Als de nee-stem en het tegenvoorstel op tafel liggen, vraag je: ‘Wie herkent dat standpunt, wie voelt hetzelfde?’ Zo voelt de collega met het minderheidsstandpunt zich erkend. Een belangrijk moment: je spreidt de rol over verschillende mensen, weg van het denken in een zondebok.
- Raak de wijsheid. Bevraag de minderheidsstem. Overtuig de andersdenkende collega niet om mee te werken, maar zoek hoe hij de meerderheidsbeslissing rijker kan maken: ‘Wat heb je nodig om mee te gaan, om achter het voorstel te staan dat niet het jouwe is?
- Ga het conflict aan. Als je voelt dat er spanningen leven, ga die dan aan. Anders gaan ze onder de waterlijn. Kijk naar de sabotagelijn: wat zeggen collega’s zonder het echt te zeggen (grapjes, roddels …).
Lees het hele interview met trainer Fanny Matheusen over de inzichten van Deep democracy bij Klasse.
Bronnen:
Redactie Onderwijscommunity328 berichten
Dit account wordt door de redactie van Onderwijscommunity gebruikt om berichten te plaatsen en vragen te beantwoorden.
