Op de Docentendag Maatschappijleer van NVLM en ProDemos mocht ik de openingscolumn houden bij het panelgesprek over kansengelijkheid. Hieronder lees je het verhaal.

Ontzettend gaaf

Maxe de Rijk is docent burgerschap op het PrO & VMBO (Mundus College Amsterdam Nieuw West), schrijver, spreker en politicoloog. 

Ongelijkheid. In het onderwijs zien we het elke dag toenemen. Op alle vlakken. Er zijn kansen om dit recht te trekken, maar dan moet er wel wat veranderen. In ons onderwijssysteem én daarbuiten. Voor verandering hebben we elkaar nodig. Daarom ben ik naast het docentschap gaan schrijven en geef ik workshops en lezingen.

Onze premier zei ooit: “Nederland is een ontzettend gaaf land.” Een vaak herhaalde quote. En één die de ongelijkheid in leefwerelden in ons land blootlegt: voor sommige mensen – zoals de premier – is ons land een gaaf land, voor veel mensen niet.

Zelf werk ik op het Mundus College. Een school voor praktijkonderwijs en vmbo in Amsterdam Nieuw-West. Meer dan 80% van onze leerlingen leeft onder de armoedegrens. Al onze leerlingen hebben ervaringen met discriminatie.

De link tussen armoede, afkomst en schooladviezen wordt snel gelegd. Het is een pijnlijk en schrijnend verband. Ons onderwijssysteem discrimineert en maakt van dubbeltjes geen kwartjes.

Toch zeggen mijn leerlingen op hun eerste schooldag op het Mundus niet: “Ik ben arm, daarom heb ik een vmbo-basis advies.” Nee, de leerlingen zeggen: “Juf, ik ben dom. Ik kan niks. Daarom zit ik op het Mundus.”

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat er voor een mens een nóg naardere ervaring is dan de ervaring van een niet werkend systeem: de ervaring van afwijzing en vernedering. En laat dat nou net de ervaring zijn die mijn leerlingen dagelijks hebben.

De meeste leerlingen komen het eerste jaar enorm onzeker bij ons binnen. School zien ze niet als een plek om te groeien, maar om te falen.

Een korte introductie in citoscores: deze worden gebaseerd op gemiddelden, leervoorsprongen en leerachterstanden. Scoor je minder dan het gemiddelde in jouw jaarlaag? Dan krijg je een advies voor praktijkonderwijs, vmbo-basis of vmbo-kader. Scoor je gemiddeld? Dan mag je naar vmbo-t. Heb je een leervoorsprong, oftewel weet je op dat moment meer dan je leeftijdsgenoten, dan mag je naar de havo of het vwo.

Met de uitkomst van de eindtoets ben je op twaalfjarige leeftijd al een winnaar of een verliezer. Dit horen leerlingen niet enkel na de eindcito, maar de score ten opzichte van het gemiddelde wordt vanaf zesjarige leeftijd jaar in jaar uit gedeeld met de kinderen.

Eén van mijn leerlingen verwoordde het krachtig bij het tv-programma Khalid & Sophie.

Ik citeer: “Je wordt de hele tijd vergeleken met het gemiddelde. Ik zat eronder. Als je achterstand hebt en de andere kinderen zitten vóór jou, krijg je geen aandacht meer. Ze zeggen al meteen: je hebt praktijk, dan is het klaar. Ik voelde me eenzaam. Ik wilde net als die anderen zijn. Het was niet makkelijk. Ik hoorde anderen hoge cijfers krijgen, dan zag ik mijn slechte cijfer, dat was gênant, dan wilde ik niet in de klas blijven.”

Dit meisje was de basisschool binnengekomen met een taalachterstand. De jaren die volgden groeide ze hard, leerde ze veel nieuwe woorden, maar haar jaargenoten ook. Dus bleef ze onder het gemiddelde. Bleef ze in het rood. Een kleur die haar nog steeds schrik in de ogen geeft.

Karen Heij deed promotieonderzoek naar dit onderwerp. Zij verwoordt het als volgt:

“Naarmate de tijd vordert, wordt het steeds lastiger om je achterstand in te lopen, want jouw leeftijdsgenootjes – degenen met wie jij in de wedstrijd zit – staan ook niet stil. Zelfs als je even hard vooruitgaat als kinderen die met een voorsprong zijn gestart, kun je dus nog steeds jaar in jaar uit te horen krijgen dat je bij de zwakke groep hoort. Dat gaat zich vastzetten in de hoofden van kinderen als: ik ben zwak, ik ben dom, ik ben niet goed genoeg. Met als gevolg dat de helft van onze kinderen zich uitgerangeerd voelt, terwijl ze een enorme bak talenten aan de samenleving te bieden hebben.”

Niet iedereen hoeft advocaat of dokter te worden, maar niemand wil de onderkant van de samenleving zijn. Iedereen heeft behoefte aan liefde, het gevoel ertoe te doen en het gevoel iets te kunnen. Juist dat geeft ons onderwijssysteem veel leerlingen nu niet.

“Juf, ik ben dom. Ik kan niks. Daarom zit ik op het Mundus.”

Een kind is niet dom. Een kind heeft te maken met een onderwijssysteem en een maatschappij waar hij of zij niet voor gekozen heeft. Een kind groeit op in armoede en mist de educatieve boeken, uitjes of speelgoed. Een kind spreekt drie talen, maar net niet de taal die op school gesproken wordt. Een kind voelt zich misschien niet thuis in het onderwijssysteem, maar moet dóór, telkens weer door. Minutieus staat vastgelegd hoe lang hij of zij over alles mag doen. Even ademhalen kan niet. De citolijn blijft in het rood. Weer een slecht rapport.

De ervaring van afwijzing en vernedering is de ergste ervaring die een mens kan hebben in het leven. Wij, leraren, kunnen niet alle problemen oplossen. Daarvoor zijn we helaas afhankelijk van politieke keuzes die gemaakt worden. Er ligt een grote opdracht bij de politiek voor de aanpak van het onderwijssysteem, het armoedebeleid en discriminatie. Pas in een land waar dat aangepakt wordt kunnen we écht spreken van kansengelijkheid.

Maar wij als leraren kunnen toch samen dagelijks het verschil maken. Wij hebben een bijzondere kracht in handen. Wij kunnen leerlingen zien en vertrouwen geven. Zorgen dat negatieve ervaringen klein blijven en positieve groot worden.

Dit kunnen we doen door hoge verwachtingen te hebben van alle kinderen en door de nadruk te leggen op alle talenten. Ook op de middelbare school. Jongeren laten zien dat ze iemand zijn. Iemand met mooie eigenschappen, aandachtspunten, gedachtes en gevoelens die ertoe doen. Wij kunnen lessen geven die ze de wereld helpen begrijpen, hun talent laat ontdekken en plezier in het leven geeft.

Daarmee worden we misschien niet meteen een gaaf land, maar daar krijgen we wel gelukkiger mensen van.

Gisteren hoorde het grootste deel van onze vmbo-basis en kaderleerlingen dat ze geslaagd zijn. Vol trots kwamen ze samen. Vol zelfvertrouwen liepen ze de school uit, hun toekomst tegemoet. Op naar die mooie MBO-opleiding. Verzorgende, beveiliger, vliegtuigmonteur.

Wij docenten weten het, wij zien het. De ongelijkheid in ons land is groot, maar onze leerlingen hebben de toekomst. Onze leerlingen kunnen van ons land een ontzettend gaaf land gaan maken.

Nu de premier nog.


 

Mijn boek ‘Geen stress, we gaan het maken!’ is genomineerd voor de Brusseprijs. De prijs voor het beste Nederlandstalige journalistieke boek.

Tags: , , , ,

1 reactie. Reactie plaatsen

  • Ivo Tiebosch
    Ivo Tiebosch
    25 nov 2022 09:26

    Mooi verwoord Maxe, je geeft heel duidelijk de gevolgen weer over hoe ons basisonderwijs gedwongen wordt naar kinderen te kijken. Gedwongen in het gebruik van termen als “achterstand” om kinderen in te delen naar een MBO advies, krijgen leerkrachten in het basisonderwijs nauwelijks de kans om onze kinderen de aandacht te geven die ze verdienen en te herkennen en erkennen wat de talenten zijn, zeker in een rapport. Ik vind het beschamend hoe het toetssysteem van basis onderwijs in elkaar zit, wat het doet met mensen. Leren is meer dan alleen taal en rekenen, hoe belangrijk dat in de basisvorming ook is. Fijn dat jullie wel de kans krijgen om onze vakmensen te waarderen om wie ze zijn en wat ze kunnen en vooral dat jullie dat ook doen.

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Ook Interessante Artikelen

Bezoeker!

Community Leden

Alle Leden >>>

Whitepaper arbeidsmarkt

Whitepaper onderwijs arbeidsmarkt

Whitepaper digitale toepassing didactiek

didactiek download

Whitepaper Werkstress de baas

HR download onderwijs

Whitepaper Hybride leeromgeving

Leeromgeving download

Whitepaper maatschappij

Maatschappij onderwijs download

Whitepaper onderwijsontwikkeling

onderwijsontwikkeling download

Whitepaper effectief afstandsonderwijs

Onderwijs organiseren download

Whitepaper professionalisering

onderwijs professionalisering download

ICT-gebruik in het onderwijs

Onderwijs Technologie download

Registreer je als lid

Artikelen & Blogs

Apps & Tools

🙁

WORD LID

Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.

PUBLICEER

Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.

ADVERTENTIE

In de spotlight

Vacature

Schooldirecteur | Margrietschool

Boek

Burgerschap is zorgen voor jezelf, zorgen voor elkaar en voor de aarde waar we op wonen.

DOEboek Burgerschap: 100 acties om de wereld mooier te maken

Kalender

Bouwen maar HJK banner Landelijk congres Jonge Kind-600x275a
landelijk congres bouwen maar banners-600x627a

Landelijk congres Jonge Kind 2024: Bouwen maar!

App

Picoo stimuleert actief samen spelen onder kinderen met de eerste interactieve spelcomputer voor buiten. Zonder scherm! Zo combineert Piccoo het avontuurlijke van buitenspelen met het interactieve van gamen. Eindeloos speelplezier dus! 
gamification onderwijs

Picoo – gameconsole voor buitenspelen