Taalniveau pabostudent zorgelijk

Taalkennis afgestudeerde vaak ondermaats

Het is niet goed gesteld met de taalkennis van onze toekomstige leerkrachten. Pabo’s geven aan dat niet alle afstuderende studenten 100% startbekwaam zijn op alle taaldomeinen. Het merendeel wel en startbekwame docenten worden breed opgeleid, maar dit is iets anders dan dat studenten bij het behalen van hun diploma vakbekwaam zijn. Het taalniveau van de toekomstige meesters en -juffen is zelfs zo zorgelijk, dat de Onderwijsraad nu aan de bel trekt.

Steeds vaker komen studenten bij de pabo binnen met een te laag taalniveau. Zij vinden spelling, woordenschat en grammatica steeds moeilijker. Hogescholen doen hun best om deze studenten bij te spijkeren, maar dit lukt niet bij iedereen. De helft van de pabo-docenten denkt dat minder dan 61 procent van de afgestudeerden het onderdeel “stellen” (schrijven) goed kan overbrengen op leerlingen.

Nascholing noodzakelijk

Pabo-studenten worden opgeleid tot generalist, verdieping van de vaardigheden Nederlands en Wiskunde is van een andere orde dan aan de tweedegraads lerarenopleidingen, die vier jaar lang specialiseren in Nederlands of Wiskunde. Nascholing in juist deze basisvaardigheden na de pabo zou het niveau kunnen verhogen en onderhouden. Taal en rekenen zijn leergebieden die voor het verwerven van kennis en vaardigheden in alle vakgebieden en in alle onderwijssectoren leervoorwaardelijk zijn. Ervoor zorgen dat leerlingen voldoende geletterd en gecijferd zijn, is dan ook een belangrijke taak van het onderwijs. Uit de peiling van het Kohnstamm Instituut blijkt dat slechts 5 procent van de Nederlandse docenten aan de pabo’s gelooft dat minstens 81 procent van de afgestudeerden voldoende vaardigheden heeft op het gebied van “formuleren” en “interpunctie”.

Samenhang

Voorzitter van de Onderwijsraad Edith Hooge: “Het huidige taal- en rekenonderwijs kent tekortkomingen. Om het duurzaam te verbeteren is een ander perspectief nodig. We moeten verder kijken dan de kwaliteit van geïsoleerde taal- en rekenlessen. En aanhoudend focussen op de beheersing van taal en rekenen van leerlingen en studenten. Zodat er niet steeds weer kostbare hersteloperaties nodig zijn.”

Kansengelijkheid en wetenschappelijke kennis

Het Kohnstamm Instituut heeft voor het advies van de Onderwijsraad, en in opdracht van de Onderwijsraad, vakdocenten Nederlands en rekenen/wiskunde aan de lerarenopleidingen bevraagd. De Onderwijsraad heeft het Kohnstamm Instituut om twee specifieke thema’s mee te nemen in de peiling:

• Is er aandacht voor differentiatie van lesgeven aan diverse leerlingengroepen in het kader van kansengelijkheid?
• Welke aandacht besteden de lerarenopleidingen aan kennis uit wetenschappelijk onderzoek op het gebied van taal en rekenen?

Beperkte aandacht voor differentiatie

De vakinhoudelijke en didactische kennis zijn aanwezig op lerarenopleidingen. Startbekwame leraren worden opgeleid. Er is sprake van vakspecialisten, de context is in dit opzicht een heel andere dan aan de pabo’s.

Wat opvalt, is de relatief geringe aandacht voor het differentiëren naar verschillende kwetsbare leerlingengroepen, die juist op het voortgezet onderwijs gevoelig zijn voor uitval uit het onderwijs. Tijdig signaleren en tijdig afstemmen met de samenwerkingsverbanden is wat leraren kunnen doen, het bewustzijn hiertoe komt (qua voldoende aandacht hiervoor in de opleiding) onvoldoende naar voren uit deze peiling. Er lijkt ruimte voor verbetering te bestaan.

Wetenschappelijk onderbouwd werken

Er is aandacht voor Kennisbenutting in alle opleidingen. Tegelijkertijd is er in nagenoeg alle opleidingen ruimte voor verbetering waar het de aandacht betreft voor professionaliseren en expertisebenutting van buiten de eigen opleidingsinstelling. Niet alleen docenten in het primair en voortgezet onderwijs zouden voordeel kunnen hebben van nascholing, ook voor docenten op de lerarenopleidingen in het algemeen zou dit van meerwaarde kunnen zijn.

Minister uit zijn zorgen

Ook minister Robert Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) vindt het signaal van de Onderwijsraad zorgelijk: “Goede beheersing van taal en rekenen is de basis van je kennen en kunnen. Zeker voor aankomende leraren, die later zelf scholieren taal en rekenen moet bijbrengen. Het niveau van deze vakken moet boven elke twijfel verheven zijn, zowel op de lerarenopleiding als op school zelf.”

De minister vindt dat het advies van de Onderwijsraad duidelijk aangeeft dat er méér nodig is om goede docenten op te leiden. Want de lat moet omhoog. Samen met verantwoordelijk minister Wiersma (Primair en Voortgezet Onderwijs) zijn er afspraken en is er een werkplan gemaakt. “De bekwaamheidseisen voor leraren worden tegen het licht gehouden. Ik wil ook dat scholen, leraren en opleidingen beter gaan samenwerken, zowel landelijk als in de regio. Er komt landelijk bijvoorbeeld een zogeheten curriculumberaad. Daarin bespreken leraren, scholen en lerarenopleidingen wat er nu nodig is om aankomend leraren goed voor te bereiden op het taal- en rekenonderwijs.”

En ook op regionaal niveau gaan er zaken anders aangepakt worden. Alle aankomende leraren moeten worden opgeleid door scholen en lerarenopleidingen sámen. Het kennisniveau en het niveau van de toetsen op de lerarenopleidingen worden regelmatig herzien. We willen verder dat leraren ook ná het afstuderen zich blijven ontwikkelen.”

Samenwerken bij aanvullende onderwijsbehoeften

Het Kohnstamm Instituut hierover:

• Op pabo en lerarenopleiding (te) weinig samenwerking bij aanvullende onderwijsbehoeften
• Differentiatie krijgt in algemene zin aandacht, zowel voor Nederlands als Wiskunde. Differentiatie met betrekking tot NT2 krijgt echter minder aandacht, met name aan de pabo’s.
• Differentiatie met betrekking tot afstemmen met samenwerkingsverbanden of afstemmen met jeugdhulpspecialisten bij ‘special needs’ krijgt over de hele linie (pabo’s en lerarenopleidingen) onvoldoende aandacht.

De Onderwijsraad: Taal en rekenen in het vizier

De Onderwijsraad adviseert:

• Pak factoren die de kwaliteit van het taal- en rekenonderwijs bepalen langdurig en in samenhang aan. Factoren zoals de landelijke einddoelen en niveaus, de wijze van toetsen, de startbekwaamheid van leraren, de lesmethoden, de professionalisering en de kennisinfrastructuur.
• Veranker taal en rekenen bijvoorbeeld meer en beter in andere schoolvakken. Het mes snijdt aan twee kanten: andere vakken bieden context en mogelijkheden om kennis en vaardigheden op te doen in taal en rekenen.
• Zorg voor bekwame leraren in taal- en rekenonderwijs. De raad adviseert daartoe dat lerarenopleidingen ervoor zorgen dat afgestudeerde studenten startbekwaam zijn om goed taal- en rekenonderwijs te kunnen geven en dat zij zelf taal- en rekenvaardig zijn. De raad beveelt de overheid aan om beide aspecten aan het eind van de opleiding centraal te toetsen.
• De raad beveelt aan meer werk te maken van continue professionalisering van leraren. Ook moeten leraren in staat gesteld worden om met elkaar en met experts te werken aan het vormgeven van goed taal- en rekenonderwijs.

Dat adviseert de Onderwijsraad in het advies Taal en rekenen in het vizier, dat de raad op verzoek van de Tweede Kamer uitbrengt.

 Bron:

• AD: Pabo’s worstelen met taalarmoede onder studenten: ‘Ze gaan van toets naar toets’
• Hart van Nederland: Taalbeheersing staat onder druk bij toekomstige basisschoolleraren
• Kohnstamm Instituut: Aanbodpeiling Nederlands en Wiskunde Opleiden van docenten Nederlands en Wiskunde aan de pabo en tweedegraads lerarenopleiding