Nationale DenkTank Oplossing: Pas Op Gelijke Kansen
Maak aanvullend onderwijs toegankelijk
Ons onderwijssysteem is niet de grote gelijkmaker: het is eerder een motor voor kansenongelijkheid. Tijdens de coronacrisis hebben vooral leerlingen uit lagere sociale milieus leerachterstanden opgelopen. Bijles of huiswerkbegeleiding kan helpen voorkomen dat individuele leerlingen op achterstand komen te staan, maar juist voor mensen met een laag inkomen zijn deze twee vormen van onderwijs niet toegankelijk. De Nationale DenkTank ging afgelopen jaar aan de slag met het thema onderwijs en Tarik Aouragh, Sohaila Mahmoud en ik, Lieke Molenaar, bedachten een oplossing voor de ontoegankelijkheid van aanvullend onderwijs: Pas Op Gelijke Kansen.
Ongelijke huiswerkbegeleiding
Alleen al in Amsterdam zijn er 10.000 kinderen die geen toegang hebben tot aanvullend onderwijs, schat Stichting Leergeld. Kinderen die de meeste ondersteuning nodig hebben, ontvangen deze ondersteuning nu niet. Bovendien neemt de hoeveelheid bijles en huiswerkbegeleiding enorm toe (Onderwijsraad, 2021; De Geus & Bisschop, 2017). Bijles en huiswerkbegeleiding vergroten momenteel ongelijkheid in plaats van dat het het bestrijdt. Bijlessen worden steeds meer gebruikt om voorsprong te kopen in plaats van achterstanden weg te werken.
Laagdrempelig
Met de 20 jonge denkers van de Nationale DenkTank 2021 hebben we daar een oplossing voor bedacht: Pas Op Gelijke Kansen. Dit pragmatische idee houdt in dat bijles en huiswerkbegeleiding aan de Stadspas worden gekoppeld, waarmee het ook toegankelijk wordt voor kinderen uit gezinnen met een kleine portemonnee. Voor steden zonder stadspas kunnen bijles en huiswerkbegeleiding worden toegevoegd aan de meedoenbijdrage. Het aanbieden van bijles kan in samenwerking met scholen worden opgezet, zodat zij leerlingen kunnen doorverwijzen.
Over De Nationale DenkTank
De Nationale DenkTank is een initiatief waarbij 20 jonge denkers en doeners vier maanden hun tanden zetten in een maatschappelijke uitdaging om concrete oplossingen aan te dragen en te implementeren. Het thema van afgelopen jaar is het primair en voortgezet onderwijs, waarbij wij onder andere onderzoek hebben gedaan naar kansenongelijkheid. Hiervoor spraken we met meer dan 250 experts uit het onderwijsveld: leerlingen, docenten, schoolleiders, bestuurders, mensen van de Onderwijsinspectie, de gemeente en de politiek. Zo mochten Sohaila en ik langskomen op het stadhuis om ons idee voor te leggen aan Marjolein Moorman, wethouder van Onderwijs, Armoede en Inburgering in Amsterdam. Ook schreven we opiniestukken in Het Parool en de Volkskrant.
Succesverhalen
In Utrecht is deze oplossing om kansenongelijkheid te bestrijden al geïmplementeerd. Bijlesorganisaties worden gekoppeld aan de U-pas (vergelijkbaar met de Stadspas in Amsterdam); men kan dan het tegoed op de U-pas gebruiken voor bijles. Daarnaast is er een pilot met Thuis Basisonderwijs, die gratis bijles aanbiedt voor U-pashouders. De vraag was overweldigend: 420 aanmeldingen in 2,5 maand. De pilot is nu tijdelijk stopgezet en wordt binnenkort hervat, waarbij aan U-pashouders wordt gevraagd om een symbolische bijdrage. De symbolische bijdrage kan zorgen voor meer motivatie en toewijding, en voorkomt dat bijlessen niet worden ingezet als naschoolse kinderopvang. De afdeling Werk en Inkomen en de afdeling Onderwijs van Gemeente Utrecht organiseren de koppeling van bijlesorganisaties aan de U-pas en controleren op kwaliteit van de bijles.
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Ook in Groningen is er ook een succesvol initiatief, waarbij de Stadjerspas wordt gekoppeld aan huiswerkbegeleiding van VinkHuisWerk. Er worden op die manier 70 leerlingen per maand geholpen voor minimaal 2 uur per week. Het huiswerkinstituut werft in nauwe samenwerking met scholen kinderen die in aanmerking komen. Uit de pilot is gebleken dat de huiswerkbegeleiding niet alleen werkt bij het vergroten van kansengelijkheid, maar ook een positief effect heeft op de sociaal-emotionele ontwikkeling van ontvangers van de huiswerkbegeleiding.
Belang
Huiswerk maken is effectief voor de leerprestaties doordat leerlingen hun kennis en vaardigheden verbeteren en zelfstandigheid versterkt. Een voorwaarde voor de effectiviteit van huiswerk is de juiste begeleiding, maar niet elke kind krijgt dit thuis. Ook hebben kinderen niet altijd een geschikte thuisplek waar ze huiswerk kunnen maken. Voor kinderen die thuis niet de juiste begeleiding kunnen krijgen of werkplek hebben, willen we toegang creëren naar bijlesorganisaties indien ouders dit niet kunnen betalen.
Zelfvertrouwen en gelijke kansen
Huiswerkbegeleiding kan bovendien leiden tot meer zelfvertrouwen, wat opnieuw leidt tot betere leerprestaties. “De leerlingen die gebruik gemaakt hebben van de steunles vonden dit, ondanks de ophoging van lesuren, erg nuttig en plezierig.” Dit komt onder andere doordat tutoren kunnen fungeren als rolmodellen en omdat ze feedback geven. Het geven van feedback wordt met 8 maanden leerwinst als een van de meest effectieve interventies van de NPO-menukaart beoordeeld. Ook bijles scoorde relatief hoog: 5 maanden leerwinst.
Wetenschappelijke onderbouwing
Niet iedere vorm van bijles is even effectief. Om ervoor te zorgen dat er gebruik wordt gemaakt van een effectieve vorm van bijles of huiswerkbegeleiding, is het belangrijk om de effecten hiervan te meten. In de Nederlandse context is er nauwelijks onderzoek naar gedaan. Bowen Paulle, directeur van Stichting The Bridge Learning Interventions, geeft aan dat zogenaamde High Dosage Tutoring een zeer positief effect kan hebben op het inhalen van leerachterstanden. De eerste resultaten van een onderzoek naar High Dosage Tutoring door de Universiteit van Amsterdam blijkt dat 45 minuten bijles per dag, onder schooltijd, drie tot vier jaar leerachterstand kan inhalen.
Controle op kwaliteit
Steden zouden huiverig kunnen zijn voor misbruik van het huiswerkbegeleiding en bijles systeem via de stadspas/meedoenregeling. Er zijn drie manieren waarop de kwaliteit van het aanvullend onderwijs kan worden gecontroleerd:
- Door de gemeente: dit gebeurt momenteel in de Gemeente Utrecht. De gemeente kan bijvoorbeeld steekproefsgewijs vragenlijsten afnemen bij ouders, leraren en begeleiders. Ook kan de gemeente gebruik maken van onderwijsprofessionals (docenten) om bijlesbureaus te beoordelen, net als dat scholen elkaar beoordelen.
- Door scholen: dit gebeurt momenteel in de Gemeente Groningen. Daar werken de scholen nauw samen met de bureaus die aanvullend onderwijs aanbieden en kunnen de scholen zelf de kwaliteitscontrole uitvoeren.
- Door onafhankelijk onderzoek: dit gebeurt momenteel bij The Bridge Learning Interventions, waar onafhankelijk onderzoek van de UvA aan is verbonden om de resultaten te monitoren en evalueren. Hieronder gaan wij hier dieper op in.
Wanneer bijles en huiswerkbegeleiding via de gemeentelijke stadspas/meedoenregeling zou worden geïmplementeerd, bijvoorbeeld door middel van een pilot, zouden wij graag zien dat de effecten worden gemonitord en geëvalueerd. In het ideale geval wordt hier een randomized control trial onderzoek aan toegevoegd, zoals in het JPAL-model.
Oproep
Wij willen dat bijles (en dus: meer leren en betere schoolresultaten) niet alleen voor mensen met een goed gevulde beurs toegankelijk is. Daarom roepen we gemeenten, scholen en bijlesorganisaties die het daarmee eens zijn om ons idee te omarmen en te implementeren. We begrijpen ook dat dit idee bij scholen weerstand kan oproepen. We zouden het ook graag zien dat scholen zelf de onderwijsachterstanden wegwerken, maar de hoge werkdruk in het onderwijs in combinatie met het nijpende lerarentekort maakt dit vrijwel onmogelijk. Het is goed dat er meer geld uitgetrokken wordt voor leraren – het reguliere onderwijs heeft het nodig. Maar intussen is er wel al een kloof tussen kinderen die bijgespijkerd worden buiten schooltijd en de rest. Zolang scholen geen capaciteit hebben om achterstanden weg te werken, moet aanvullend onderwijs toegankelijk zijn voor iedereen.
Wij willen daarom gemeenten vragen om bijles en huiswerkbegeleiding te koppelen aan de stadspas of de meedoenregeling. Wij willen scholen vragen om leerlingen die extra hulp kunnen gebruiken en wiens ouders het niet kunnen betalen te verwijzen naar de juiste hulpinstanties. Wij willen bijlesorganisaties vragen om na te denken hoe zij hun diensten toegankelijk kunnen maken voor alle kinderen. Wij geloven dat Pas Op Gelijke Kansen een pragmatisch idee is om bestaande regelingen zo in te zetten dat er meer gelijke kansen in het onderwijs ontstaan.
Meer informatie:
Voor feedback, ideeën of samenwerking, neem contact op met Lieke Molenaar: [email protected]
Kijk ook voor meer informatie en details over wat jij kunt bijdragen op de site bij Nationale DenkTank.
