ADHD of de taal van het kind?

De complexe factoren van menselijk gedrag

Al ruim een jaar bemerk ik bij mezelf een fascinatie voor het begrip ADHD. De eerste trigger, die leidde tot deze fascinatie, was een gesprek met een volwassene over diens ADHD. Tot dan toe had ik simpelweg aanvaard dat ADHD blijkbaar een ding is, waarvoor je medicatie kunt voorschrijven maar in dit gesprek raakten bepaalde opmerkingen mij. Het leek mij dat er behoorlijk aanwijsbare oorzaken waren voor het hyperactieve gedrag van deze persoon. Ik vroeg me voor het eerst af of er ook andere oorzaken kunnen zijn die tot de symptomen van ADHD leiden.

Het onderdrukte talent

Toevallig sprak ik diezelfde week Danielle Krekels, van CoreTalents, over “KernTalenten”. Ieder mens heeft zijn eigen, unieke combinatie van KernTalenten en die vormen als het ware zijn blauwdruk. Zijn programmering, zo je wilt. Danielle legde uit dat, van de 23 KernTalenten die zij ontdekt heeft, er wel zes te maken hebben met beweging. Zes van de 23! Er zijn kinderen die maar liefst 3, 4 of zelfs 6 KernTalenten op het gebied van beweging hebben. Zo’n kind MOET bewegen. Dat is zijn programmering, dat is zijn talent.
Fysiek is hij een cheeta.
Hij moet dit talent oefenen en verder ontwikkelen. Het bewegen is dat, wat hij later zal gaan bijdragen aan de samenleving. Helaas, in de meeste scholen moet dit kind bijna de hele dag stilzitten. Hij moet zijn natuurlijke aanleg onderdrukken. Dat onderdrukken van het ‘zelf’ veroorzaakt innerlijke en fysieke onrust. Als de cheeta in de dierentuin, die onophoudelijk heen en weer loopt. Deze onrust is makkelijk te verwarren met de symptomen van ADHD.

De taal van het kind

Vervolgens was ik op een school, op groepsbezoek. Daar zag ik twee jongens van 7 jaar, allebei aangemerkt met de diagnose ADHD. De leerkrachten hadden grote behoefte aan medicatie voor deze kinderen want hun gedrag vroeg veel van hen. Ik vond het gedrag van deze twee jongetjes echter zó verschillend, dat ik me niet kon voorstellen dat het om dezelfde diagnose zou gaan.

Bij de eerste jongen leek het onrustige gedrag eerder voort te komen uit emotionele onrust. We mogen niet vergeten dat gedrag fungeert als ons belangrijkste middel tot communicatie. Zeker bij kinderen, die nog niet de inzichten of de woorden hebben om zich te uiten. Het was alsof zijn gedrag schreeuwde, naar iedereen die het horen wilde: “ZIE MIJ!” Deze hypothese werd versterkt toen ik bij toeval zijn oudere zus sprak waarbij ik ook signalen zag van een grote behoefte aan aandacht. De vraag; “Is daar thuis iets aan de hand?” diende zich bij mij aan.
Het gedrag kan op deze manier een uiting zijn van een te grote innerlijke pijn. Elk mens heeft innerlijke pijn en we blijven daar allemaal op onze eigen manier van weg. Bijvoorbeeld door onszelf te overschreeuwen of door ons terug te trekken.

Laten we eens verder dwalen op dit pad, naar volwassenen met een te grote innerlijke pijn. Als de pijn niet te dragen is, kan het zijn dat de volwassene zich terugtrekt met behulp van verdovende middelen. Dit, om maar niet te hoeven voelen. De pijn wordt zo niet opgelost maar onderdrukt en de volwassene raakt steeds verder van zichzelf en een mogelijke oplossing verwijderd. Wat gebeurt er in de ontwikkeling van een kind met een te grote innerlijke pijn als hij ADHD-medicatie krijgt voorgeschreven?
Prikkels worden gefilterd. Worden de prikkels van binnen dan ook gefilterd?
Worden daardoor zijn gevoelens gefilterd, en wordt dáárdoor zijn gedrag rustiger?
Het lijkt mij dat het kind dan in ieder geval zijn taal kwijt is.
Het lijkt mij dat er iets anders nodig is om deze jongen te helpen. En dat dat begint met het voorlichten van leerkrachten over deze processen. Hen steunen in hun moeilijke opgave. Hen handvatten en inzichten geven om deze taal beter te verstaan, zelf minder last te ervaren van het gedrag en er een helpende reactie op te kunnen geven.

Het autonoom zenuwstelsel

Bij de tweede jongen was het onrustige gedrag alleen fysiek. Het leek alsof zijn lijf telkens even moest bewegen. De kennis vanuit de reflex-integratie vertelt ons dat de verbindingen tussen de hersenenhelften soms niet goed ontwikkeld zijn en dat het brein daardoor het lichaam niet goed kan waarnemen. Het brein is dan telkens op zoek naar contact met het lichaam. Mark Mieras vertelt tijdens lezingen over hoe het brein het lichaam aanstuurt om, bijvoorbeeld, zeer veel te bewegen zodat het brein de juiste neurologische verbindingen alsnog aan kan leggen. Hij legt uit hoe je mag vertrouwen op de spontane gedragingen die een kind laat zien: het autonoom zenuwstelsel is perfect aan het werk!  Wat gebeurt er als je dit kind medicatie geeft? Verhinder je dan het autonome systeem om zich verder te ontwikkelen?

Hoogbegaafdheid

Laten we ook eens kijken naar hoogbegaafde kinderen en de Overexcitabillities van Dabrowski (2008). Jaren geleden had ik een jongen in groep 7 met duídelijk een heftige vorm van ADHD. Hij barstte van de blije energie, kon geen moment stilzitten en dweilde regelmatig over de vloer van het lokaal. Hij kreeg medicatie en werd een stuk rustiger.
Probleem opgelost!

Het was wel bekend dat hij ook hoogbegaafd was maar dat werd niet meegenomen in dit verhaal. Ook niet door mij, want ik had toen nog niet de kennis die ik nu heb. Als ik terugdenk aan deze jongen, dan zie ik een bruisende energie, een uiterst snel werkend brein, een grote empathische antenne en veel behoefte aan interessante informatie en actie. Duide zijn ADHD-symptomen simpelweg op zijn razendsnelle, leergierige brein, aangevuld met meerdere KernTalenten op beweging?

Misschien had ik best kunnen stoppen met het geven van onderwijs aan deze jongen. Hij had zichzelf dan wellicht veel meer kunnen leren dan ik, met mijn methodelesjes. Als een razende had hij dan wellicht van alles tot zich genomen en uitgeprobeerd. Hij zou mogelijk het volledige spectrum van voorwaarden om als mens goed te kunnen functioneren zijn gaan onderzoeken. En hij had wellicht manieren bedacht om met zijn dyslexie om te kunnen gaan.
Ik wou dat hij geen diagnose had gekregen van een psychische stoornis, maar een inzicht in zijn talenten.

Onderzoek naar ADHD

Een half jaar geleden sprak ik een psychologe in opleiding over het proces van het vaststellen van de diagnose ADHD. Zij vertelde mij dat er voor het stellen van de diagnose vooral naar de symptomen gekeken wordt en niet naar mogelijke oorzaken van het gedrag.

Vervolgens ontdekte ik dat Rijksuniversiteit Groningen en het Noordelijk Onderwijsgilde al een poosje bezig zijn met het project ‘Druk en Dwars’. Hun onderzoek leidde tot de volgende bevinding:
‘Je kunt ADHD niet zien op een hersenscan of in het bloed van mensen. De stelling dat ADHD een aanwijsbare stoornis is in de hersenen, is dan ook achterhaald. Verreweg de meeste kinderen met ADHD hebben geen afwijkende hersenen. Er is niet te weinig aan een bepaald stofje en er zijn ook geen hersengebieden kleiner. ADHD is niet meer dan een naam die we gegeven hebben aan problematisch hyperactief, impulsief en afleidbaar gedrag. En dit gedrag is het gevolg van een complex van factoren. Naast aanleg van het kind spelen zaken als school, ouders, buurt en de veeleisende maatschappij een rol.’

Martine F. Delfos (2016) heeft de GDA (Grafische DossierAnalyse) ontwikkeld waarmee een zorgverlener uitermate zorgvuldig de levenslijn van een kind in beeld kan brengen. Door deze aanpak wordt zichtbaar, voor kind en zorgverlener, wat er eigenlijk speelt. Maar al te vaak is dit een vorm van trauma, een bijwerking van medicatie of een systemisch probleem dat in de familie rondwaart. Het wordt dan eigenlijk pas duidelijk welke delen van het probleem te maken hebben met aanleg, welke met rijping en welke met omstandigheden.

Het gebeurt dus dat kinderen een label met een psychische stoornis krijgen en medicatie krijgen voorgeschreven omdat zij heel logisch reageren op heftige omstandigheden. De hulp die eigenlijk nodig was wordt op deze manier niet geboden. Het probleem wordt niet opgelost maar onderdrukt met medicatie.

Uitnodiging

Laten we elkaar blijven informeren over de enorme complexiteit van de menselijke ontwikkeling.
Laten we elkaar en onszelf blijven stimuleren in ons Hartenwerk (onderwijs en zorg).
Laten we tijd claimen om ons te richten op dat wat nodig is voor dít kind, in dít moment.
Laten we diagnoses uitstellen tot er ruimte is gecreëerd voor Vertragen – Verbinden – Verdiepen.

Ga naar de website van Evelyn Sies: Met Aandacht voor Verbinding