Internetgebruik: kinderen gamen meer onder schooltijd dan leerkrachten denken

‘Kees zit vaak te dromen en let niet goed op. Hij kan zijn aandacht niet goed bij de les houden.’ Dit zinnetje konden we in oude schoolrapporten nog wel eens lezen bij kinderen die soms iets te lang naar buiten keken.

Tegenwoordig zouden we het anders zeggen. Niet alleen is de vorm van afleiding anders geworden, ook de hoeveelheid afleiding is enorm toegenomen. Dat heeft alles te maken met digitalisering. Door het gebruik van internet in de klas staat er letterlijk continu een wereld open voor leerlingen. Een wereld die erop gericht is je aandacht te vangen en vast te houden. Leerlingen kunnen hier lang niet altijd tegenop. Het gaat dus geregeld mis. Vaker dan je als leerkracht misschien denkt.

Met heel andere dingen bezig

Uit recent onderzoek van Myndr blijkt namelijk dat bijna 40% van de websites die leerlingen onder schooltijd bezoeken niet educatief zijn. Elke dag bezoeken Nederlandse basisschoolleerlingen uit groep 6 t/m 8 ruim 116 miljoen websites. 43 miljoen daarvan zijn niet bedoeld voor leren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan gamesites, social media, en het grootste deel van YouTube. Deze cijfers laten zien dat de makers van deze websites doen waar ze goed in zijn: hun platforms bieden veelal gratis vermaak in ruil voor aandacht. Die aandacht is waar je online mee betaalt.

Onveiligheid door internetgebruik

Helaas gaat het nog een stap verder. Terwijl leerlingen online werken, verzamelen veel websites data over hun surfgedrag. Deze data van je leerlingen wordt onder andere gebruikt om gepersonaliseerde advertenties te laten zien. Die zijn voor de leerling éxtra aanlokkelijk omdat ze aansluiten bij wat het kind eerder aan websites bezocht heeft en dús interessant vindt. In 2023 zagen leerlingen ruim 2 miljard reclamebanners onder schooltijd. Dit komt neer op bijna 3300 banners per klaslokaal per week. Dat daar niet op ingegrepen wordt, is eigenlijk gek, omdat in leermiddelen helemaal geen reclame mag worden gemaakt. Daar komt bij dat het verzamelen van data gevaarlijk is voor de privacy van leerlingen. Terwijl scholen er ontzettend veel aan doen om hun leerlingen veiligheid te bieden, wordt online ongegeneerd persoonlijke gegevens van kinderen verzameld, terwijl dat nadrukkelijk verboden is.

Mindere leerprestaties

Het is niet de schuld van leerlingen dat ze vaak afgeleid worden tijdens internetgebruik. Er zit een team van specialisten aan de andere kant die precies weten hoe je aandacht moet trekken en vasthouden. Dit heeft invloed op de leerprestaties van leerlingen omdat het leerproces steeds onderbroken wordt. Niet alleen als kinderen daadwerkelijk naar een gamesite gaan of op een pop-up klikken die een leuk filmpje belooft, zelfs alleen de gedachte eraan leidt af. Dat gebeurt natuurlijk niet constant bij al je leerlingen. Maar in elke klas zitten wel een paar kinderen die er gevoelig voor zijn. Ze worden makkelijker afgeleid dan anderen. Maar al zijn het er maar een paar, als zij met andere dingen bezig zijn, heeft dat invloed op de hele groep. Een leerling die stiekem gamet, leidt medeleerlingen af. Ze raken erdoor uit hun concentratie en moeten zich telkens herpakken. Dit ondermijnt diepgang.

De relatie met je leerlingen

Maar wat merk jij als leerkracht hiervan? Dit: je leerlingen doen geregeld iets anders dan de bedoeling is. Je gaat hier zo goed mogelijk mee om. Je roept ze tot de orde. Je loopt rondjes om ‘overbodige’ tabbladen te sluiten, misschien gebruik je schermcontrole. Dit alles om je leerlingen bij de les te houden. Maar ze blijven in een situatie waar die afleiding onderdeel van is, waardoor er een kat-en-muis-spel ontstaat. Zodra jij uit beeld bent of niet meekijkt via je scherm, is er vrij spel. En zonder jouw controlerende blik lopen leerlingen al snel weer in de val.

Hoe zorg je voor goed internetgebruik?

Zolang leerlingen in de online wereld hun werk moeten doen, is er getouwtrek om hun aandacht. Meekijkfuncties lijken een oplossing, maar de situatie verandert er niet door. Er moeten twee dingen gebeuren. Allereerst moeten leerlingen gaandeweg leren hoe ze tijdens internetgebruik verleiding leren weerstaan en leren vasthouden aan hun koers. Als ze eenmaal kunnen zeggen ‘dit kom ik hier doen en niets anders’, dan kunnen ze vrij op internet aan de gang. Dit is een traject dat met hun ontwikkeling op moet gaan. Tot die tijd moet internet aangepast worden aan hun kunnen. De online ruimte moet worden verkleind zodat ze veiliger en met minder druk aan het werk kunnen. Hoe verder ze zijn, hoe meer ruimte. Als ze vertrouwen krijgen in hun eigen zelfredzaamheid, kun je de online ruimte mee laten groeien. Zo bouw je een systeem van vertrouwen en aanleren op in plaats van ingrijpen en verbieden.

Internet speciaal voor jóuw leerlingen

Myndr heeft op basis van dit principe een gebruiksvriendelijke en didactisch inzetbare oplossing bedacht. Met hun internetfilter in de vorm van een switch kun je elk moment de toegang tot internet aanpassen. Zo kun je inspelen op wat je leerlingen nodig hebben, op de mate van zelfbeheersing die ze ontwikkeld hebben. De switch werkt met 5 standen. Hoe hoger de stand, hoe meer er van internet beschikbaar is. Zo pas jij internet aan je leerlingen aan, en kunnen zij veel relaxter leren er goed mee om te gaan. En dat scheelt jou een hoop ergernis en tijd, terwijl je tegelijkertijd aan je vertrouwensband met je klas bouwt.

Meer lezen over internetgebruik en leerlingen?

Wil je meer weten over internetgebruik van leerlingen op school? Bekijk dan de bronnen waaraan dit artikel refereert:
– Online is gratis helemaal niet gratis
– Spelregels sponsoring op scholen
– Instagram, Meta, and children’s privacy
– Meta verzamelde routinematig gegevens van kinderen op Instagram 
– Educatieve apps verkopen kind-profielen zonder toestemming
– Online klaslokaal blijkt dataverzameling
– Onderwijs en Justitie moeten stoppen met Google