Waarom stopt 1/3e van de startende docenten binnen vijf jaar?

Startende docenten, waar loopt het mis?

In september ben ik samen met mijn collega Floor van Venrooij een podcast-serie begonnen voor startende docenten. Eén van de aanleidingen voor de podcast is dat ik me afvroeg waarom er zo veel startende docenten binnen vijf jaar stopt. Is dat omdat de werkdruk te hoog is? Omdat je andere verwachtingen had van het vak? Of omdat de doelgroep toch niet helemaal aanspreekt? In deze blog neem ik je mee in mijn zoektocht naar wat nou maakt dat startende docenten stoppen, want het is zo’n mooi vak en tóch lukt het niet om de docenten binnenboord te houden. Tegelijkertijd vraag ik mij ook af hoe we ervoor kunnen zorgen dat ze wél aangehaakt blijven. Dat lees je in deze volgende blog.

Ik herken mezelf in docenten die vroegtijdig stoppen in het onderwijs. Zelf heb ik ook altijd gedacht dat ik juf zou worden op een basisschool. Toen het moment eenmaal daar was zat ik niet op mijn plek en ben ik verder gaan zoeken. Ik heb tot nu toe alleen mijn eigen ervaring en daarnaast heb ik een aantal mooie gesprekken gevoerd met andere startende docenten middels de podcast. In mijn verdere zoektocht naar de waarom vraag ben ik gestart met het zoeken van informatie op internet en heb ik mij een weg gebaand in recente wetenschappelijke artikelen.

Irreële urenverdeling

Als eerste stuitte ik op een ervaringsverhaal van een docent die binnen vijf jaar is gestopt als docent Nederlands. Deze docent vertelde: ‘Het voorbereiden van een les? Dat duurt maar een kwartiertje, volgens het taakbeleid.’[1]  Een kwartiertje voor een lesvoorbereiding, hoe dan als startende docent? Is dat reëel? En kunnen we überhaupt wel dezelfde taakverdeling aanhouden als voor ervaren docenten? Voor je gevoel werk je hard en ben je mogelijk 2 uur bezig met het voorbereiden van je les, maar op papier word je erop afgerekend. Leveren deze onrealistische taakverdelingen niet te veel werkdruk op voor de startende docenten? En ligt hier niet een taak voor het team om dat samen op te lossen?

Verschillende verwachtingen van leidinggevende

Hierop volgend kwam ik een artikel tegen van de Algemene Onderwijs bond, waarin de docent pas in het eindgesprek met de directeur realiseerde dat er geen doelen waren gesteld voor het eerste jaar. Hij had dus geen idee waar hij überhaupt op beoordeeld zou worden. Een school kan hele andere verwachtingen en wensen hebben van een eerste-, tweede- en derdejaars docent. In het wetenschappelijk artikel van Herman Schaap en collega’s [3] wordt beschreven dat van startende docenten wordt verwacht dat ze naast hun onderwijsgevende taken ook actieve leden worden van de schoolorganisatie, samenwerken met collega’s, innovatief zijn en contact hebben met ouders. Ligt hier niet een taak voor leidinggevende om duidelijk te maken aan startende docenten wat er van hen wordt verwacht?

Een kwartiertje voor een lesvoorbereiding? Hoe dan, als startende docent?

Verkeerde verwachtingen van het beroep

Naast andere verwachtingen van je werkgever, kun je ook zelf andere verwachtingen hebben van het vak docent. Dit is een oorzaak voor uitval die ik veel om mij heen hoor. Zo sprak ik een docent die pas na zijn afgeronde opleiding erachter kwam wat het vak daadwerkelijk inhield. Je lessen goed draaien is één ding, maar ook het omgaan met collega’s, toetsen maken, zorgleerlingen, ouders, bpv-plekken en soms word je ook nog ingezet als conciërge of schoonmaker. Ik kan mij goed voorstellen dat je aan het vak begint te twijfelen als je niet voorbereid bent op zo veel extra taken en nieuwe vaardigheden en kennis. Ligt hier misschien een taak voor de lerarenopleiding om startende docenten beter voor te bereiden op het vak?

Moeilijke communicatie en minimale doorgroeimogelijkheden

De conclusies, uit het onderzoek van De Kennisrotonde naar de grote uitval van startende docenten, kwam sterk overeen met de hierboven genoemde punten, maar ik kreeg ook een nieuw inzicht. Zij beschrijven dat de kenmerken van de school ook een rol spelen. Hiermee wordt bedoeld dat er een gebrek is aan doorgroeimogelijkheden en een haperende communicatie. Is dit zo anders in het onderwijs dan bij andere sectoren?

Sociaal economische achtergronden

Tot slot vond ik nog een mogelijke oorzaak [5] tot uitval bij startende docenten, namelijk als docenten een andere sociaaleconomische status (SES) hebben dan studenten waar ze les aan geven. De sociaaleconomische status van een student is sterk afhankelijk van het opleidingsniveau, inkomen en de beroepsstatus van hun ouders. Als er een te grote kloof zit tussen de SES van een docent en de student, dan mist er een aansluiting en dit probleem wordt groter wanneer het grootste deel van de studentpopulatie afwijkt van de SES van de docent. Het is toch verbazingwekkend dat dit dus blijkbaar een rol kan spelen in de overweging om te stoppen als docent? Hoe zorgen we dan wel voor een aansluiting, zodat de docenten binnenboord blijven?

En nu?

Mijn zoektocht naar waarom docenten vroegtijdig stoppen met hun baan is pas net begonnen en ik heb ook nog heel veel vragen te beantwoorden. Mijn nieuwe inzichten ga ik de komende weken eens met startende docenten delen in onze podcast. Ik ben benieuwd hoe zij daar tegenaan kijken. Het levert vast veel nieuwe stof tot nadenken op. Voor nu lijkt het erop dat er twee opties zijn waardoor iemand de knoop doorhakt om te stoppen. Enerzijds zijn er docenten die het simpelweg toch niet leuk vinden door alle onvoorziene extra taken of andere redenen. Anderzijds zijn er ook docenten die het niet voor elkaar krijgen om het vak docent zijn uit te kunnen voeren. Hebben de lerarenopleidingen of werkgevers een rol om docenten voor te bereiden op de zware lespraktijk? In mijn volgende blog deel ik mijn nieuwe inzichten en verken ik mogelijke oplossingen zodat docenten niet afhaken.

Doe jij mee aan de podcast?

Ben jij een startende docent en herken je deze zaken? Floor en ik van Metis Onderwijsadvies zijn benieuwd hoe jij hiermee omgaat en we nodigen je graag uit voor de podcast. Wie weet kun jij met jouw tips een collega starter behoeden voor afhaken van dit o zo mooie, en soms pittige/zware vak!

Bronnen:

Kijk ook bij:

De stille reserve: Ben of ken jij iemand met een onderwijsbevoegdheid, die niet meer in de onderwijssector werkzaam is in loondienst? Geef vijf minuutjes van je tijd op de site Stille reserve, beantwoord 10 vragen en help het onderwijs!