Tjipcast met Tim Surma: op de bres voor onderwijskwaliteit

Kennisbasis boven romantiek

In deze podcast kijken we daarom verder dan onze neus lang is en presenteren drie oorzaken die vreten aan de onderwijskwaliteit:

• Een te grote curriculaire focus op generieke vaardigheden;
• Een te beperkte focus op een zorgvuldig opgebouwde kennisbasis;
• Een naïef geloof in romantische kind- of leerling-gecentreerde didactische aanpakken.

Op de site van ExCel reflecteert Tim Surma zelf op Wijze Lessen, 12 bouwstenen voor effectieve didactiek. Een beknopte greep uit de blog: 

Effectieve didactiek

Wetenschappelijke evidentie gepaard met praktijktoets. Surma besloot vijf jaar geleden the best-off te schrijven van onderzoek naar effectieve didactiek en deze te larderen met praktijkvoorbeelden. Die voorbeelden zouden de ‘theorie’ voelbaar maken en er hopelijk voor zorgen dat collega’s voor de klas de transfer naar hun eigen praktijk vorm kunnen geven. Met vijf mede-auteurs besloten ze voor een tweeledig fundament onder het werk, dat zou resulteren in Wijze Lessen.

1. Lerareneffectiviteitsonderzoek: welke handelingen leraren implementeren in de klassen waarin het meeste geleerd wordt. Denk aan publicaties van docenten-onderzoekers als Barak Rosenshine, Daniel Muijs, Thomas Good en Jere Brophy. Wat doet zo’n voorbeeld leraar nou dat zo effectief blijkt. (Die start zijn of haar les telkens met een korte herhaling van wat de vorige keer werd geleerd, om maar een voorbeeld te noemen.)
2. Leerpsychologie: enig inzicht in hoe mensen leren, onthouden, vergeten, toepassen en transfereren is cruciaal om van geslaagde didactiek te mogen spreken. Een ontzettend rijke onderzoeksbasis op basis van experimenteel onderzoek vond Tim en zijn vijf mede-auteurs in het werk van auteurs als John Dunlosly, Robert Bjork, Paul A. Kirschner en John Sweller. Een voorbeeld van een cruciaal inzicht uit hun veld is dat mensen gemiddeld gezien beter onthouden wanneer ze meer dan een keer in aanraking zijn gekomen met leerstof. En dat het nóg beter is als die aanraking gespreid in de tijd gebeurt. En dat het nóg beter is wanneer mensen zich die informatie moeten proberen te herinneren in plaats van het enkel passief te herlezen of herbeluisteren.

Vanzelfsprekende checklist

Voor diegenen die bij het zien van de 12 effectieve lessen denken, dat het gesneden koek is en ‘zo logisch’, voegt Tim Surma in zijn blog een tiental vragen toe, bij wijze van checklist. Hieronder een greep van een aantal typische gedragingen uit lerareneffectiviteitsonderzoek. Welke van deze vanzelfsprekendheden pas jij toe in je lespraktijk?

1. Stel veel vragen en kijk of leerlingen de leerinhoud hebben begrepen.
2. Zorg dat alle leerlingen de gelegenheid hebben om actief te oefenen.
3. Begeleid leerlingen wanneer ze beginnen met oefenen.
4. Denk hardop en modelleer.
5. Geef de leerlingen uitgewerkte voorbeelden.
6. Vraag de leerlingen uit te leggen wat ze geleerd hebben.
7. Zoek manieren om de antwoorden van alle leerlingen te checken.

Lerende leraren

Hoewel de Wijze Lessen; effectieve didactiek ook van toepassing zijn op het leren van volwassenen, geeft Tim Surma in zijn blog op ExCel 14 principes mee, verdeeld over 4 categorieën, ontleend aan Lesson Study. Kijk op ExCel hoe die professionaliseringsslag voor docenten eruit kan zien. Het zou voor scholen zinvol zijn om even stil te staan bij de veertien kenmerken. In hoeverre beantwoordt ons professionaliseringsaanbod hieraan?

Er zijn inmiddels aardig wat lerarenopleidingen in Vlaanderen en Nederland die de bouwstenen ook inzetten als vorm van aanvangsbegeleiding. Inzichten over lerareneffectiviteit helpen bij het definiëren van een levensvatbare ‘starterset’ aan leraarvaardigheden die van grote waarde is om de eerste jaren in de professie te overleven.

Lees ook:

Vlaams rapport: In 10 speerpunten naar beter onderwijs