Een eerste stap naar een beter taal- en rekenniveau – dit kun je nu al doen

We weten het allemaal: al jaren zijn er zorgen over de dalende taal- en rekenprestaties van kinderen op de basisschool. Veel scholen werken hard om dit probleem aan te pakken. Ook de nieuwe regering geeft aan dat de basisvaardigheden ‘absolute prioriteit’ hebben. In het regeerakkoord staat dat ze onder andere de lopende curriculumverandering door willen zetten. De doelen van het nieuwe curriculum zijn echter nog niet helemaal klaar. Wat kun je in de tussentijd al doen?

Verschillende oorzaken

Het zou makkelijk zijn als er één duidelijke oorzaak was van het dalend niveau van de basisvaardigheden. Maar die is er niet, of in ieder geval zijn er verschillende benaderingen en meningen over. Uit onderzoek blijkt wel dat er een aantal zaken zijn die een bijdrage leveren. Eén daarvan is de groeiende digitalisering. De coronaperiode heeft voor een enorme boost van devicegebruik in scholen gezorgd. Toen was het een zegen, maar ondertussen zien we dat het misschien te snel is gegaan. En dat betekent dat we nu nog moeten uitzoeken wat het effect het eigenlijk is.

De bijwerkingen van digitale middelen

Digitale middelen hebben een groot bijkomend nadeel: als je online gaat leren, is er direct ook heel veel wat dat leren in de weg zit. Online is zoveel afleiding en verleiding dat je niet ongehinderd je schoolwerk kunt doen. Omdat we in het dagelijks leven allemaal gewend zijn aan alle afleidende trucjes als advertenties, pop-ups en ‘misschien vind je dit ook interessant’-meldingen valt het niet zo op, maar één ding is heel duidelijk: internet is er niet op ingericht om te leren. Internet is erop ingericht om de aandacht van de gebruikers vast te houden, omdat dat de manier is waarop er geld verdiend kan worden. Het maakt niet uit of die gebruiker iemand is die ‘s avonds lekker op de bank ligt te scrollen of dat het een leerling is die staartdelingen onder de knie probeert te krijgen.

Een ander aspect is dat teksten op internet over het algemeen armer zijn. Ik merk dat als blogschrijver ook. Een blog moet kort zijn en liefst geen lange zinnen bevatten. Anders haken lezers snel af. Het credo is: grijp je lezer direct bij de lurven en houd de aandacht vast door afwisseling en veel witregels. Dat is het systeem online: prikkelen en vasthouden. Maar dat is wel een heel eenzijdige taal om kennis mee te maken als je je basisvaardigheden aan het leren bent. Internet is echter wel de plek waar leerlingen steeds meer lezen. Mediapedagoog Marije Lagendijk vertelde in een interview dat ze dit ook terug ziet in het onderwijs: ‘Een meisje moest vragen beantwoorden over een foto met 5 regels tekst eronder. ‘Dat ga ik echt niet lezen hoor! Dat is veel te veel tekst!’ riep ze uit. En ze was zeker niet de enige.’ Lagendijk gaf aan dat ze dit steeds vaker tegenkomt.

Cancellen!

Om de negatieve effecten van digitalisering op het leren van kinderen te beperken kun je twee simpele acties ondernemen.

Allereerst kun je kritisch kijken naar wat je precies online laat doen. Het is aantrekkelijk om steeds meer over te schakelen op digitale methoden omdat ze bijvoorbeeld adaptief werken en nakijkwerk schelen. Maar de overweging om een vak digitaal aan te bieden zou breder getrokken moeten worden dan alleen de praktische en didactische benadering. Het is ook nodig het digitale vraagstuk an sich erbij te betrekken. Vragen die je bij de overweging kunnen helpen zijn: Leren mijn leerlingen beter als ik dit vak online laat doen? Wat is de toegevoegde waarde als ze deze opdracht online maken? Is de verhouding tussen offline en online opdrachten in balans?

Daarnaast is het terugbrengen van online afleiding veel beter voor het leren van kinderen. Als ze niet meer afgeleid worden kunnen ze zich veel beter concentreren en neemt de effectieve lestijd toe. Je kunt dit eenvoudig doen door een internetfilter in te zetten. Als je als school een beleid op digitale middelen hebt, kun je hiermee gefundeerde beslissingen maken over wat je de klas inlaat van internet en op welk moment. Leerkrachten die de filtermethode van Myndr inzetten, merken doorgaans dat leerlingen taakgerichter en effectiever zijn. Kortom: ze leren meer.

Direct doen!

Ga je kritischer met internet om, dan zijn de huidige problemen met het taal- en rekenniveau niet ineens opgelost. Maar je zet wel een goede stap door direct met de negatieve invloed van internet op het leren van je leerlingen aan de slag te gaan. Leermiddelen, en dus ook internet op school, moeten namelijk in dienst staan van je leerlingen. En niet andersom.

Meer lezen over dit onderwerp?

Lees dan eens digitalisering in het basisonderwijs en digitale afleiding één van de oorzaken van slechte leesvaardigheid. En dit zegt de overheid over het toekomstgericht curriculum.