Ontdekken waar je kunt verbeteren
‘Elk jaar bespraken we in het team hoe nuttig collegiale lesbezoeken zouden zijn: kijken hoe de ander lesgeeft, ontdekken waar je zelf misschien nog iets kunt verbeteren. Een mooie vorm van informeel leren’, zegt Jamie de Vré, i-coach en docent bij ROC Amsterdam en Flevoland. Maar elk jaar kwam het er niet van, verzucht hij. Volle agenda’s, de waan van de dag, maar ook aarzeling bij collega’s. ‘Docenten hebben de klas vaak tot hun domein gemaakt. Daar hebben zij de touwtjes in handen’, zegt collega Sofie Heemskerk. ‘De deur openzetten voor een collega kan eng zijn.’
Samen keken Jamie en Sofie hoe ze uit deze patstelling konden raken. Inspiratie bood Three Minute Classroom Walk Through, een onderwijsklassieker over lesbezoeken uit 2004. In plaats van een bezoek een heel lesuur te laten duren spreken leraren af om slechts enkele minuten bij elkaar binnen te kijken. Ze beoordelen elkaar niet, maar delen na afloop indrukken en ideeën. Jamie: ‘Minder eng en veel eenvoudiger te organiseren.’
Aan de slag
In het voorjaar van 2021 gingen Jamie en Sofie van start met een eigen variant: het flitsbezoek, een lesbezoek van vijf minuten en aangevuld met een ‘flitskaart’, een hulpmiddel voor de voorbereiding. Vooraf bepalen de docenten een tijdstip voor het bezoek en spreken ze af waar de bezoekende collega op zal letten: klassenmanagement, de interactie met studenten of de didactiek. Sofie: ‘Zo houd je als docent de controle. Dat draagt bij aan het gevoel van veiligheid: docenten bepalen zelf hoe kwetsbaar zij zich opstellen, wat ze aankunnen en waar ze misschien even mee willen wachten.’
Toen collega’s voor het eerst hoorden van de flitsbezoeken, waren ze verbaasd. Jamie: ‘Hoe kan een bezoek van vijf minuten nuttige inzichten opleveren, vroegen ze ons.’ Maar na enkele sessies sloeg de verbazing om naar enthousiasme.
Sofie: ‘Juist doordat je maar vijf minuten hebt, let je beter op. Je kijkt scherper naar wat er gebeurt, merkten ze al snel.’ Ook ervaren collega’s de flitsbezoeken vaak als een vorm van erkenning. ‘Je collega weet als geen ander hoe uitdagend sommige lessituaties kunnen zijn. Het is fijn als je collega ziet hoe jij je daar toch in staande weet te houden.’
Flitsbezoeken zijn een vorm van erkenning: het is fijn als je collega ziet hoe jij je staande weet te houden.
Laagdrempelige opstap
De laagdrempelige flitsbezoeken kunnen een goede opstap vormen naar een diepgaander gesprek over onderwijskwaliteit, denken de twee. Jamie: ‘Met het flitsbezoek zet je de deur op een kier. Als het bevalt, kun je deze steeds wijder openzetten.’
Sofie: ‘Samen je onderwijs bespreken zou normaal moeten zijn. Maar we stellen ons als docenten vaak beschermend op. Door deelname aan de flitsbezoeken laat je elkaar zien dat je wel degelijk van en met elkaar wilt leren. Het mooie is dat je niet hetzelfde vak hoeft te geven om toch met elkaar een inhoudelijk gesprek over onderwijs te kunnen voeren: didactische inzichten zijn immers vakoverstijgend.’
Deel van de jaartaak
Een van de voorwaarden voor succesvolle flitsbezoeken is facilitering door het management en een veilige leercultuur. Sofie: ‘Bij ons is informeel leren opgenomen in de jaartaak. We hebben er dus uren voor.’
Ook heldere afspraken over de rol en inhoud van de flitsbezoeken zijn belangrijk, benadrukken de twee. Jamie: ‘Om een veilige leercultuur te creëren is het belangrijk dat iedereen weet dat je niet afgerekend kunt worden op wat er tijdens de flitsbezoek geobserveerd wordt. Wat jij en je collega bespreken, blijft in principe tussen jullie.’
Samen voorbereiden
Voorafgaand aan een flitsbezoektraject oefenen Jamie en Sofie met hun collega’s met het delen van indrukken en stellen van vragen. Sofie: ‘Docenten hebben door hun werk een kritische houding ontwikkeld. Dat is positief, maar een nadeel is dat ze daardoor soms extra gevoelig zijn voor vragen van collega’s. Al vraagt die collega alleen maar waarom een leerling zijn jas nog aanhad tijdens de les. Toch ervaart een docent zo’n vraag al snel als kritiek.’
Tijdens de oefeningen spelen Sofie en Jamie bepaalde scenario’s uit om collega’s bewuster te maken van hoe zo’n interactie kan ontstaan. Sofie: ‘Het doel is dat we elkaar vanuit een wederzijdse belangstelling benaderen. Daarvoor moet je soms je kritische stem wat dempen en jezelf meer openstellen voor nieuwe indrukken.’
