Tags: , , ,

Edith Hooge over sturingsdynamiek

In hoeverre kan een onderwijssysteem worden gestuurd? Doen schoolbesturen er toe voor goed onderwijs? Hoe pakken vrijheid van onderwijs en autonomie uit in de praktijk?

Mijn idee voor onderwijs

Al vijfentwintig jaar is Edith Hooge, hoogleraar onderwijsbestuur bij TIAS, Universiteit van Tilburg, gefascineerd door vragen over onderwijsbestuur en -beleid. Sturingsdynamiek. Waar liggen de verbindingen tussen de werking van het onderwijsstelsel als geheel, en dat wat er uiteindelijk op school tussen leraren, leerlingen en hun ouders en andere bij onderwijs betrokkenen gebeurt?

Waarom ontstaat en gedijt onderwijsvernieuwing vaak wel vanuit particulier initiatief, buiten het reguliere onderwijssysteem?

Edith Hooge over:

  • wat heb ik met onderwijs beleid en bestuur,
  • 7 belangrijke inzichten over onderwijs(bestuur) opgedaan in 25 jaar,
  • hoe werkt beleid en bestuur van onderwijs nu.
Bekijk de video van: Edith Hooge

Oeps! We konden je formulier niet vinden.

Sturing en beleid op de werkvloer

In aflevering 9 van ‘Mijn idee voor onderwijs’ ontrafelt Edith Hooge hoe sturing en beleid uitpakken in de dagelijkse praktijk. Hoe werkt één en ander door in de realiteit van leerlingen, leraren, schoolleiders en iedereen betrokken bij scholen en onderwijs. En, andersom, wat brengt die dagelijkse onderwijspraktijk teweeg in de onderwijspolitieke wereld en op het ministerie van onderwijs.

Hooge laat zien hoe ‘lenige netwerksturing’ door de overheid in het bestuurlijk middenveld leidt tot sturingsoverload voor schoolbesturen en scholen. Want zij deed recentelijk onderzoek naar sturingsdynamiek in het Nederlandse onderwijs. Autonomie en (professionele) ruimte voor scholen en leraren blijken een kwestie van een duidelijke eigen koers, voldoende organisatiecapaciteit, en strategieën voor het omgaan met bestuurlijke drukte.

Sturingsdynamiek op stelselniveau

Ieder netwerk ontwikkelt een eigen dominante vorm van sturing. Toch speelt de centrale overheid in elk van die netwerken een centrale rol. Het ministerie benut bestaande sturingsnetwerken, maar creëert deze ook zelf. Bijvoorbeeld door nieuwe actoren op te (helpen) richten en door bestaande actoren specifiek (soms aanvullend) te financieren om (mee) te sturen op een bepaald beleidsthema. Soms stuurt het ministerie direct door zich rechtstreeks tot scholen en opleidingen te richten. Ook dan is sprake van netwerksturing omdat verschillende actoren op het intermediaire niveau betrokken zijn bij de sturing door het ministerie, of meesturen met het ministerie in het sturingsnetwerk. Soms stuurt het ministerie indirect, door actoren in het sturingsnetwerk in positie te brengen zodat zij sturen op een specifiek beleidsthema.

Lenige netwerksturing en sturingsoverload

Een van de opvallende uitkomsten van het onderzoek is het contrast tussen sturing op stelselniveau en sturing binnen onderwijsorganisaties. Op stelselniveau is sprake van lenige netwerksturing met ‘gelegenheidsnetwerken’ die per sector en per beleidsthema verschillen en hun eigen vormen van sturing ontwikkelen. Tegenover die lenigheid staat de gestructureerdheid van onderwijsorganisaties. Binnen onderwijsorganisaties verloopt sturing via het veranderen van organisatieroutines. Dat is op zich al geen sinecure. Doordat de sturing op stelselniveau per beleidsthema verschilt, voelen onderwijsorganisaties zich vaak gedwongen om ook binnen de eigen organisatie verschillende vormen van sturing in te zetten voor verschillende beleidsthema’s. Vooral het gelijktijdig aanpassen van bestaande routines, het ontwikkelen van nieuwe routines en zeker het ontwikkelen van meta-routines, vraagt veel van organisaties. Het zorgt voor ‘sturingsoverload’.

Beleidsresitentie en afschermen

Om zich staande te houden schermen onderwijsorganisaties zich af, of bouwen buffers in, opdat ze minder vatbaar worden voor externe sturing. Deze reactie leidt tot een zekere ‘beleidsresistentie’ bij bestuurders, schoolleiders en leraren. De effecten van sturing voor de onderwijspraktijk zijn dan gering. Op stelselniveau bestaat het risico op sociale verspilling in een ‘spiraal omlaag’: onderwijsorganisaties zetten steeds meer capaciteit in om zich af te weren tegen de sturing(sinterventies) van de sturingsnetwerken en de overheid, en de centrale overheid zet als reactie steeds meer capaciteit in om krachtiger te sturen.

Drie mogelijke oplossingsrichtingen

Deze spanningen rond sturing zijn niet zomaar op te lossen. Drie denkrichtingen vormen een uitweg uit deze ‘spiraal omlaag’.

  1. Bij de eerste is de overheid aan zet. Het is de vraag of altijd gelegenheidsnetwerken nodig en wenselijk zijn, of onnodige complexiteit niet kan worden vermeden door voort te bouwen op alle organisaties en netwerken die al bestaan. Dit vereist wel een zekere depolitisering van het onderwijsbeleid.
  2. Een tweede denkrichting is het blijven versterken van het bestuurlijk vermogen van onderwijsorganisaties, en het leiderschap op alle niveaus. Voor leraren is vooral het leiderschap van direct-leidinggevenden (teamleiders) cruciaal.
  3. Ten derde is het zinvol om te verkennen of het, net als in andere landen, ook in Nederland mogelijk en wenselijk is een dominante routine te ontwikkelen op het schakelpunt tussen stelsel en instellingen.
Tags: , , ,
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Ook Interessante Video’s

Bezoeker!

Community Leden

Alle Leden >>>

Whitepaper arbeidsmarkt

Whitepaper onderwijs arbeidsmarkt

Whitepaper digitale toepassing didactiek

didactiek download

Whitepaper Werkstress de baas

HR download onderwijs

Whitepaper Hybride leeromgeving

Leeromgeving download

Whitepaper maatschappij

Maatschappij onderwijs download

Whitepaper onderwijsontwikkeling

onderwijsontwikkeling download

Whitepaper effectief afstandsonderwijs

Onderwijs organiseren download

Whitepaper professionalisering

onderwijs professionalisering download

ICT-gebruik in het onderwijs

Onderwijs Technologie download

Registreer je als lid

Artikelen & Blogs

Apps & Tools

🙁

WORD LID

Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.

PUBLICEER

Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.

ADVERTENTIE

In de spotlight

Vacature

Schooldirecteur | Margrietschool

Boek

Burgerschap is zorgen voor jezelf, zorgen voor elkaar en voor de aarde waar we op wonen.

DOEboek Burgerschap: 100 acties om de wereld mooier te maken

Kalender

Onderwijs Innovatie Festival Banner Homepage (5)

Onderwijs Innovatie Festival 2024

App

Picoo stimuleert actief samen spelen onder kinderen met de eerste interactieve spelcomputer voor buiten. Zonder scherm! Zo combineert Piccoo het avontuurlijke van buitenspelen met het interactieve van gamen. Eindeloos speelplezier dus! 
gamification onderwijs

Picoo – gameconsole voor buitenspelen