Klassenmanagement en werkstress
In Nederland kampt gemiddeld 17 procent van de mensen met burn-outklachten. In het onderwijs ligt dat veel hoger, namelijk op 27,4 procent. Lesgeven is voor die leraren emotioneel belastend en zwaar. De ervaren werkdruk is deels gelegen is de inspanning die geleverd wordt voor de groep. Hoe zorg je er als docent nu voor dat de klas luistert?
Je klassenmanagement is afhankelijk van veel factoren. Soms weet jezelf prima waar het aan ligt en soms ligt de oorzaak binnen je blinde vlek. Vaak ligt het spanningsveld in 2 tegenstrijdigheden.
Lesgeven is een inspannende bezigheid. Wees je daarvan bewust en geef jezelf na een lange dag werken de ruimte om weer op te laden voor de volgende werkdag.
Klassenmanagement: 7 punten van aandacht
#1: te streng of te lief?
Wat je vaak terugziet bij leraren die moeite hebben met klassenmanagement, is dat ze of te lief of te streng zijn. Zij willen ofwel teveel controle houden, ofwel te graag aardig gevonden worden. De lieve docent laat de klas te veel gaan waardoor ze uiteindelijk stuurloos wordt. De strenge docent houdt de klas te strak waardoor het kan gaan botsen. Het is belangrijk persoonlijke eigenschappen een beetje los te laten en vooral te handelen vanuit professioneel perspectief.
#2: contact/ geen contact?
Maak je echt contact met leerlingen of gooi je alleen een emmer met informatie over ze heen? Erkenning is 1 van de voorwaarden om een leerling leerbaar te maken. Daarbij kun je de band door goed contact heel goed gebruiken om bij storend gedrag een leerling of klas weer op de rit te krijgen.
Dit geldt ook voor de instructie. Sommige docenten praten richting de klas, waarbij ze over de leerlingen heen kijken. Hierdoor is er niet echt contact en voelen leerlingen zich minder betrokken. Zo ontstaat er contactverlies. Kijk leerlingen tijdens de instructie om de beurt aan.
#3: volgen of niet volgen?
Contactverlies moet opgemerkt worden door de docent, wanneer dit niet gebeurt, voelen leerlingen dit en zullen zij steeds meer hun eigen normen gaan volgen. Volg leerlingen en laat dit merken.
#4: te traag of te snel?
Is je uitleg te traag, hakkelig of niet bondig genoeg, dan raak je leerlingen kwijt. Ook als je te snel gaat raak je leerlingen kwijt. Ze geven het op en zo creëer je een basis voor storend gedrag. Zorg dus dat je je snelheid aanpast aan het niveau van je leerlingen.
#5: goed voorbereid of niet voorbereid?
Zorg dat je goed voorbereid bent! En niet alleen op de stof, maar ook wat je gaat doen als een leerling over de schreef gaat. Als je dat niet goed voorbereid heb je kans dat je in een situatie komt die een gevoel van onmacht of frustratie geeft.
#6: consequent of inconsequent?
“Consequenter zijn” is het favoriete containerbegrip van docenten als oplossing voor hun klassenmanagement problematiek. Consequent leerlingen door de klas laten schreeuwen is ook consequent. Is het een oplossing? Nee! Is het een vereiste om consequent te zijn? Ja! Maar dan vooral met het handhaven van effectieve vaste patronen. Aan de start van de les, bij ordeverstoringen, bij het afsluiten van een les. Etc. Leerlingen weten wat ze kunnen verwachten en wat er verwacht wordt.
Dit geeft namelijk handvatten, duidelijkheid en regelmaat, wat weer veiligheid en rust brengt voor leerlingen en leraar. Deze patronen zorgen dat je niet handelingsverlegen raakt en dat je je hersenen kunt gebruiken om overzicht te houden en te kunnen spelen met situaties.
#7: internaliseren of externaliseren?
“Consequenter zijn” mag dan de favoriete oplossing zijn van de docent. “Het is gewoon een lastige klas of veel docenten hebben moeite met die klas”, is met stip de favoriete oorzaak van docenten. Deze reactie zorgt er natuurlijk voor dat je als docent de situatie niet teveel op jezelf betrekt, maar kan in een blinde vlek resulteren dat je niet meer inziet dat jouw gedrag wel degelijk een grote invloed heeft op het gedrag dat de groep vertoont.
Zou systematisch aanpassen naar nog professioneler leraar-gedrag kunnen leiden tot de situatie dat jij heel goed kunt lesgeven aan klassen die door anderen als lastig bestempeld worden?
Onderzoek naar stress
Monika Donker (universitair docent pedagogische wetenschappen Universiteit Utrecht) onderzocht in haar promotie-onderzoek de emoties die leraren ervaren tijdens het lesgeven. De deelnemende leraren uit het voortgezet onderwijs hartslagmeters tijdens hun les. Daarnaast werden ze gefilmd en achteraf vulden ze een vragenlijst in over hun emoties tijdens de les.
Stoïcijns
Donker denkt dat het goed is als leraren meer stilstaan bij de invloed van het klassenmanagement op hun welzijn. “Stel dat het even niet goed gaat met het klassenmanagement, dan is het zaak om wel positief te blijven. Dat het een keer misgaat, betekent niet dat je het niet kunt veranderen of ontwikkelen.” Bovendien kun je iets soms als negatiever ervaren dan nodig. Bij de terugkoppeling van de observatie merkte Donker dat de leraren soms negatiever waren over hun les, dan zichtbaar was op de video-opname. De negatieve punten of bepaalde interacties met leerlingen waar leraren van baalden, bleven hangen.
Emoties onderdrukken
Donker ontdekte tijdens het onderzoek ook dat sommige leraren het moeilijk vonden om vriendelijk te zijn en nabijheid te tonen in bepaalde situaties, bijvoorbeeld als leerlingen negatief gedrag vertoonden. Het is echter bekend dat vriendelijk en nabij gedrag heel belangrijk is voor de emoties en het welzijn van leerlingen. “De leraren deden wel vriendelijk en betrokken in de klas, maar ze lieten daarbij een hoge hartslag zien en scoorden achteraf hoger op negatieve emoties.” Dit komt omdat het ze moeite kost om hun eigenlijke emoties, zoals boosheid of ongeduld, te onderdrukken.”
Voorgeschiedenis van irritatie
Het proefschrift van Janneke de Ruiter, (‘The way they make me feel’), programmaleider en beleidsmedewerker honoursonderwijs aan de Universiteit Utrecht, gaat over de emotionele interacties tussen basisschoolleerkrachten en specifieke leerlingen. Zij merkt aan de hand van haar eigen onderzoek op: “Je kunt niet met iedere leerling even goed klikken, maar bij leerlingen met een voorgeschiedenis van storend gedrag bleken leraren minder naar de specifieke situatie te kijken. Hun beoordeling van de situatie lijkt dan gekleurd te worden door het algemene beeld dat ze hebben van de leerling.” Gebeurde er iets negatiefs met die leerling? Dan ervaarden ze meer boosheid, dan wanneer er iets soortgelijks gebeurde met een leerling over wie ze positiever zijn.
Bewuster bezig zijn met je emotionele welzijn?
- Realiseer je dat emoties er mogen zijn in het onderwijs. Emoties zijn menselijk en ontstaan wanneer je een gebeurtenis betekenisvol en relevant vindt. Bovendien heeft het uiten van emoties een belangrijke communicatieve functie: je laat zien wie je bent en wat je van leerlingen verwacht.
- Heb je het idee dat je in een negatieve emotionele spiraal zit? Probeer dan te achterhalen wat bepaald leerlinggedrag of een bepaalde leerling met jou doet. Daarbij is het waardevol om te proberen de leerlingen met wie het contact wat moeizamer verloopt beter te begrijpen en om te investeren in een betere relatie met die leerlingen.
- Vraag of collega’s je les een keer willen observeren. Neem de les bijvoorbeeld op en bekijk het samen terug. Op welke momenten in de les ervaarde je negatieve emoties en wat gebeurde er toen precies? Hoe verliep de wisselwerking met leerlingen op dat moment?
- Het reflecteren op je werkdag door middel van een dagboek bleek voor de deelnemende leraren in het onderzoek van Janneke de Ruiter goed te werken. “Het onderwijs is een opeenvolging van dagelijkse gebeurtenissen met vaak weinig tijd en ruimte voor reflectie. De leraren vonden het prettig om stil te staan bij hoe ze bepaalde dingen hadden aangepakt.”
- Blijf je in de omgang met specifieke leerlingen negatieve emoties ervaren? Vraag hulp en advies aan een collega of zoek ondersteuning bij een professional. Het onderzoek van Janneke de Ruiter beveelt ondersteuning aan omdat deze erg waardevol kan zijn, voor het emotionele welzijn van leraren en de relatie met de desbetreffende leerling.
Bronnen:
Lees ook:
Redactie Onderwijscommunity330 berichten
Dit account wordt door de redactie van Onderwijscommunity gebruikt om berichten te plaatsen en vragen te beantwoorden.
