Goede feedback geef je zo
In tal van meta-analyses van onderwijsgericht onderzoek blijkt feedback een van de krachtigste hefbomen die leraren in handen hebben om de leerprocessen van hun leerlingen te bevorderen. Feedback is de terugkoppeling die je geeft aan iemand over het effect van zijn of haar gedrag of prestaties. Feedback kan directief en sturend zijn, maar ook activerend en reflectief. Dat betekent echter niet dat alle feedback even effectief is, noch dat het geven van meer feedback simpelweg leidt tot meer impact op leren. “Te veel leraren blijven steken in correctieve en directieve feedback”, aldus professor Kirschner in een interview met Klasse.
“Als leraar geef je feedback aan je leerlingen in vele kleuren, geuren en smaken. Mondeling, schriftelijk, aan de hele klas of alleen aan een specifieke leerling, soms is de feedback zeer kort en krachtig, soms heel uitgebreid en genuanceerd. Je geeft feedback omdat je het belangrijk vindt voor het leren. Als je het goede doet, ondersteunt feedback het leerproces, lost het misverstanden op, en verkleint het de kloof tussen waar de leerling staat en waar de leerling moet aankomen. Anders kan feedback het leerproces juist belemmeren en de leerling demotiveren”, aldus Paul Kirschner in een artikel voor Didactief online.
Teacher Feedback to Improve Pupil Learning
De Engelse Educational Endowment Foundation (EEF) publiceerde een pakket* materialen voor leraren en schoolleiders om hen te helpen de positieve effecten van feedback te optimaliseren (Teacher Feedback to Improve Pupil Learning). Paul Kirschner vatte voor Didactief online het Guidance Report, oftewel de leidraad kort samen. De leidraad voor feedback verloopt volgens drie principes:
- de leraar legt een goede basis voor effectieve feedback: de EEF stelt dat de leraar lessen van hoge kwaliteit hoort te geven met goed gebruik van formatieve toetsing. Hoe beter de les, hoe minder feedback er nodig is. De formatieve toets vertelt waar en welke feedback voor welke hiaten nodig zijn en waarop je die het beste kunt richten (met het beoogde doel in gedachte).
- de leraar levert goed getimede feedback die het leren bevordert: het ligt aan jouw deskundigheid om te beoordelen of directe of uitgestelde feedback het beste is, rekening houdend met de taak, de leerling en hoever de hele klas is. Feedback op persoonlijke kenmerken van de leerling, net als te algemene vage feedback, is minder effectief is of werkt zelfs averechts.
- zorgt dat leerlingen reageren op de feedback en er iets mee doen: hoe ontvangen leerlingen de feedback. Motivatie, zelfvertrouwen en vertrouwen in de leraar kunnen beïnvloeden hoe effectief de feedback is. Het is aan jou als leraar om leerlingen aan te moedigen feedback te verwelkomen, en te controleren of ze er iets mee doen, want dat laatste is cruciaal.
Het Guidance Report eindigt met tips voor het ontwerpen van een schoolbreed beleid waarmee je de principes van goede feedback volgt. Implementatie doe je stap-voor-stap, daarvoor hoef je geen compleet professionaliseringstraject op te tuigen maar wel een schoolbreed plan van aanpak. Het belangrijkste is dat je je houdt aan de drie principes en je niet laat afleiden door te veel details (hoe vaak, hoeveel). De EEF geeft ook tips om in minder tijd toch goede schriftelijke feedback te geven.
Paul A. Kirschner is emeritus hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit en gasthoogleraar aan de Thomas More Hogeschool (België).
Welke zijn de 5 D’s van goede feedback?
Hieronder vat Kris van den Branden een aantal cruciale lessen die we kunnen leren uit het uitgebreide onderzoek naar effectieve feedback samen in de vorm van 5 D’s. De tekst is integraal overgenomen van zijn blog over Duurzaam Onderwijs. Op zijn site tref je vele blogs over uiteenlopende onderwijs gerelateerde onderwerpen. Onderwijscommunity neemt vaker blogs over van Kris van den Branden.
Kris Van den Branden is hoogleraar taalkunde en lerarenopleider aan de KU Leuven. Hij is ook de academisch verantwoordelijke van het Centrum voor Taal en Onderwijs.
Effectieve feedback is:
- Doelgericht
- Daadkrachtig
- Duidelijk
- GeDoseerd
- Diplomatisch
Doelgerichte feedback?
Feedback werkt beter als die gelinkt wordt aan heldere doelen die de leerlingen met hun werk/taak/opdracht moeten proberen te bereiken. Het is dus aangewezen om van bij de aanvang van de taak duidelijk te maken welke de succescriteria zijn waaraan een goede taakuitvoering voldoet. Op die manier varen de leerlingen niet blind: ze kunnen zelf richting geven aan hun werk en zichzelf monitoren. Als de feedback van de leraar bewust verwijst naar die doelen/succescriteria, dan is die feedback voor de leerling beter aanvaardbaar en hebben de leerlingen ook sterker het gevoel dat de feedback hen kan helpen om de doelen te bereiken. Feedback kan zo de leerling inzicht bieden in welke doelen/criteria al wel zijn behaald en welke nog niet.
Daadkrachtige feedback?
Effectieve feedback helpt de leerling om de huidige taakprestatie te verbeteren. Ze is erop gericht de leerling iets te laten doen: namelijk de taakuitvoering op een bepaalde manier aan te passen of aan te vullen zodat de doelen beter bereikt worden. Natuurlijk mag een leraar positieve feedback geven over de aspecten van de taakuitvoering die al goed zijn uitgevoerd, maar feedback heeft een sterkere impact op leren als de leerling (a) inzicht verwerft in welke aspecten van de taakuitvoering beter kunnen, en (b) zo nodig, informatie krijgt over hoe dat dan beter kan. Feedback is dus geen eindpunt: het sluit de taakuitvoering niet af, integendeel. Dit aspect zegt dus ook veel over de timing van effectieve feedback: die komt bij voorkeur op een moment dat de leerling iets met de feedback kan doen en ook nog gemotiveerd is om er iets mee te doen.
Uit de kenmerken “doelgerichte” en “daadkrachtige” feedback vloeit voort dat feedback die gericht op de taakuitvoering (de huidige kwaliteit ervan, de processen en strategieën die de leerling toepast en/of de mate van zelfregulering van de leerling tijdens de taakuitvoering) effectiever is dan feedback die louter gericht is op de persoon van de taakuitvoerder (“Wauw, Joren, wat ben je toch een goede schrijver!”) (zie punt 2 bij Kirschner – red.)
Duidelijke feedback?
Met vage, algemene uitspraken over de kwaliteit van een taakuitvoering (“Slordig”, “Magnifiek”, “Kan beter!”) kan de leerling weinig aanvangen. Dergelijke feedback bevat te weinig informatie over welke aspecten van de taakuitvoering beter kunnen of beter moeten. Effectieve feedback is concreet: ze slaat op zeer specifieke kenmerken van de taakuitvoering of op een van de specifieke criteria die moeten vervuld worden. Duidelijk betekent ook: verwoord in heldere termen. Leraren vermijden dus best ontoegankelijk jargon of overdreven abstract taalgebruik. Feedback werkt maar als de leerling de feedback begrijpt.
Gedoseerde feedback?
Trop is te veel. Een blad vol rode doorhalingen en commentaren kan ontmoedigend werken. Het zelfbeeld van de leerling wordt bedreigd en bovendien kan de leerling het gevoel krijgen dat er zoveel moet herwerkt worden dat er geen beginnen aan is. Om dat te vermijden, kunnen leraren ervoor kiezen om op een paar aspecten van de taakuitvoering feedback te geven, bijvoorbeeld aspecten waarover de leerlingen al onderwijs hebben gekregen, aspecten die duidelijk in de doelen naar voor werden geschoven omdat ze zo taak-essentieel zijn, of aspecten waarvan de leraar vindt dat de leerlingen ze ondertussen onder de knie moeten hebben. Doseren kan ook door de feedback in opeenvolgende schijfjes te geven: tijdens een eerste ronde geeft de leraar bijvoorbeeld enkel feedback op de inhoud van de schrijfopdracht die de leerlingen uitvoeren, om pas in een volgende ronde (ook) te focussen op de taalcorrectheid en de vormelijke afwerking van het schrijfproduct.
Diplomatische feedback?
Feedback die de leerling of de taakuitvoering afbreekt, heeft minder impact op leerprocessen dan constructief bedoelde/gegeven feedback. Leraren die effectieve feedback geven, zijn geduldig: ze luisteren naar de leerling, herhalen indien nodig, en moedigen aan. Ze stralen het geloof uit dat de leerling iets positiefs met de feedback kan aanvangen. Ze zetten de leerling aan om zelf iets met de feedback te doen, maar geven suggesties en hints, of modelleren zelfs, als dat uiteindelijk toch niet blijkt te lukken. Diplomatische feedback houdt rekening met het ontwikkelingsniveau en het welbevinden van de leerling. Zulke leraren weten diep in hun binnenste dat fouten maken normaal is, meer zelfs, dat fouten “hot spots for learning” zijn.
Samen vormen de 5 D’s een hanDvol goede raad. Samen leiden ze tot de 5de letter van het alfabet, de E van Effectieve Feedback.
Kris Van den Branden is hoogleraar taalkunde en lerarenopleider aan de KU Leuven. Hij is ook de academisch verantwoordelijke van het Centrum voor Taal en Onderwijs en was jarenlang hoofd van het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen.
Lees ook:
