Mentale gezondheid van jongeren onder druk
Ongeveer 840.000 jongeren ervaren mentale uitdagingen en/of klachten en 1 op de 15 jongeren in Nederland kampt met een depressie. Dat hebben verschillende onderzoeken de afgelopen tijd aangetoond. Veel docenten beklagen zich dat hun leerlingen niet meer aan te krijgen zijn. Alsof ze ze in corona tijd kwijt raakten achter schermpjes, die op zwart gingen en na de tijd, in de fysieke sfeer, nooit meer echt aan gingen.
Er bestonden al langer zorgen om de mentale gezondheid van jongeren, maar de corona crisis heeft bestaande problemen nog scherper aan het licht gebracht en bovendien nieuwe problemen veroorzaakt. De samenleving is steeds ingewikkelder vormgegeven, legt mensen hoge eisen op met een grote nadruk op prestaties en zelfredzaamheid. 1 op de 3 scholieren kampt met druk om te voldoen aan verwachtingen van zichzelf of van anderen. In 2019 hadden 1,3 miljoen mensen last van burn-out klachten. Tegelijkertijd neemt de sociale cohesie af en ervaren scholieren steeds meer druk op school. In toenemende mate wordt er ook gewezen op de negatieve invloed van sociale media en games. (Hoewel slechts 2 procent stress ondervindt door social media, volgens onderzoek in opdracht van Unicef.)
Psychologie in het onderwijs
Als jongeren stress of spanning ervaren is dat voornamelijk door school en huiswerk, constateert Dominique van Warmerdam van Psychologie in het onderwijs op basis van onderzoek in opdracht van Unicef, door het Trimbos en de Universiteit Utrecht en Stichting Alexander. Schooldruk is voor jongeren de afgelopen jaren sterk toegenomen, volgens datzelfde onderzoek. 1 op de 4 jongeren heeft het vaakst stress door school. Daarbij komt een groot gebrek aan motivatie bij veel jongeren, iets wat lijkt toegenomen na corona, alsof ze murw geslagen zijn ten tijde van corona.
Het ministerie van VWS startte vorig jaar het project ‘Mentale gezondheid: van ons allemaal’. De aanpak richt zich vooral op jongeren en jongvolwassenen, werkenden en mensen in een kwetsbare positie. Het is bedoeld om mentale gezondheid bespreekbaar te maken en handvatten te bieden om de mentale gezondheid van jezelf en anderen te bevorderen en klachten te voorkomen of tijdig te signaleren. Stimuleren van zingeving en ontmoeting via bewegen, kunst en cultuur in de buurt is een van de speerpunten van het beleid, dat vooral probeert aan te haken bij bestaande lokale projecten. Meer aandacht voor prestatiedruk op school, het doorbreken van het taboe op burn-out klachten of het voorlichten van jongeren over het creëren van een goede balans tussen online en offline worden ook genoemd in het beleidsplan.
Invloed op zichzelf en hun omgeving
Psycho-educatie kan hier natuurlijk ook een betekenisvolle rol in spelen, om door middel van bewustwording en kennis de komende generaties mentaal weerbaarder te maken. Psychologie in het onderwijs begon hier al mee voor corona en inmiddels bedienen ze 70 scholen met workshops over verschillende psychologische thema’s zoals motivatie, mindset en omgaan met tegenslagen. Met psycho-educatie maken zij op een toegankelijke en persoonlijke manier leerlingen van hun eigen gedrag en overtuigingen en de invloed daarvan op zichzelf en hun omgeving. Maar ook bewustzijn bijbrengen van de invloed die de omgeving juist weer heeft op hun gedrag en overtuigingen. Zo leren leerlingen om met vertrouwen hun eigen pad te bewandelen, zonder zichzelf daar al te veel in te belemmeren en met compassie voor zichzelf en de ander.
Draaglast & draagkracht
Wat kun je doen aan de weerbaarheid en motivatie van jongeren? Om hier een antwoord op te geven, kun je gebruik maken van het draaglast-draagkrachtmodel (een simplificatie van het Job Demands & Resources model van Arnold B. Bakker en Evangelia Demerouti) en de zelfdeterminatietheorie van Ryan en Deci (1985; 2000).
Voor elke mens is de draaglast en draagkracht verschillend. De draaglast is hetgeen iemand op zijn of haar schouders meedraagt en de draagkracht is de mate waarin iemand om kan gaan met de draaglast. Dat heeft te maken met iemands individuele mate van veerkracht (wat trainbaar is), maar ook met de hoeveelheid hulpbronnen die iemand heeft.
Als docent kun je niet zoveel invloed uitoefenen op de draaglast van een jongere. Zo heb je maar weinig invloed op wat er zich bijvoorbeeld thuis afspeelt bij iemand. Wel kan je de jongere helpen met het vergroten van de draagkracht. Dit kun je op twee belangrijke manieren doen.
- Wees een hulpbron voor de jongere. Zorg dat jij als docent in verbinding met ze bent. Maar zorg ook dat er verbinding is in de klas en dat school een veilige plek is.
- Ondersteun jongeren door zijn of haar eigen draagkracht te vergroten. Met andere woorden: help ze bij het tonen van mentale veerkracht.
Motivatie en veerkracht
Om jongeren te helpen met het laten ervaren van meer motivatie en meer mentale veerkracht, moeten ze aan de gang met de volgende vier vragen:
- In hoeverre kan ik eigen keuzes maken?
- In hoeverre kan ik succes ervaren?
- In hoeverre weet ik waar ik het voor doe?
- In hoeverre voel ik mij verbonden?
Deze vragen zijn afgeleid van de elementen die Ryan en Deci beschrijven: autonomie, meesterschap en zingeving.
De 8 tips ter vergroting van de weerbaarheid en motivatie
In het ebook geeft Psychologie in het Onderwijs tips om hier op een laagdrempelige manier mee aan de slag te gaan. In het gratis ebook zijn een eerste 8 tips uitgewerkt en voorzien van voorbeelden en duiding.
- Tip 1: Maak van verbinding een prioriteit
- Tip 2: Maak gebruik van visualisatie om doelen dichterbij te halen
- Tip 3: Laat jongeren succes ervaren
- Tip 4: Laat jongeren plezier ervaren zonder beloning
- Tip 5: Help jongeren met het inzetten van hulpbronnen
- Tip 6: Geef vrijheid binnen kaders
- Tip 7: Leer jongeren welke gedachten ze aandacht geven
- Tip 8: Alles begint met vertrouwen
