Scholen en de hoge kosten voor tijdelijke leraren: een onhoudbaar model?

In Nederland staan scholen voor een uitdagende situatie: het lerarentekort. Dit probleem is al jaren bekend, maar de oplossingen zoals de inzet van tijdelijke leraren via uitzendbureaus en zzp’ers, leiden tot exorbitante kosten. Volgens een artikel van Follow The Money betalen scholen gemiddeld €113 per uur voor een tijdelijke leraar, bijna het dubbele van wat een vaste docent kost. Deze ontwikkeling werpt de vraag op hoe duurzaam deze aanpak is en wat de impact is op de kwaliteit van het onderwijs.

Het lerarentekort en zijn gevolgen

De oorzaak van dit probleem is het groeiende lerarentekort, dat vooral in grote steden als Amsterdam en Rotterdam nijpend is. Scholen worden gedwongen hun toevlucht te nemen tot tijdelijke oplossingen, wat niet alleen kostbaar is, maar ook de onderwijskwaliteit onder druk zet. Tijdelijke contracten kunnen demotiverend werken voor leraren, die zich niet volledig kunnen inzetten voor onderwijsvernieuwing of kritiek durven te leveren uit angst hun baan te verliezen. Deze situatie creëert een vicieuze cirkel waarbij de druk op het vaste personeel toeneemt, wat leidt tot een hoger verloop en meer vacatures die opnieuw tijdelijk moeten worden opgevuld.

Daarnaast heeft het lerarentekort directe gevolgen voor de leerlingen. Klassen worden groter en de persoonlijke aandacht die essentieel is voor het leerproces van een kind neemt af. Docenten die op tijdelijke basis worden aangenomen, missen vaak de binding met de school, wat invloed heeft op hun betrokkenheid en de continuïteit van het onderwijsaanbod. Het frequente wisselen van docenten kan leiden tot verstoringen in het leerproces van de leerlingen, waardoor hun educatieve traject minder stabiel en minder coherent wordt. Dit alles heeft niet alleen een impact op de huidige onderwijservaring, maar ook op de langere termijn resultaten van het onderwijsstelsel.

De rol van uitzendbureaus en ZZP’ers

Uitzendbureaus en zelfstandige docenten vullen een belangrijk deel van de gaten, maar brengen hoge kosten met zich mee. Zo ontvangt een leraar Nederlands via een detacheringsbureau soms tot €97 per uur, aanzienlijk meer dan een vaste docent. Deze financiële druk wordt verder verergerd door de ‘overnameboetes’ die scholen moeten betalen als ze een tijdelijke kracht in vaste dienst willen nemen. Deze boetes kunnen oplopen tot duizenden euro’s, afhankelijk van de contractvoorwaarden, waardoor het voor scholen financieel onaantrekkelijk wordt om tijdelijk personeel een vast contract te bieden.

Bovendien leidt de afhankelijkheid van uitzendkrachten en ZZP’ers tot een minder stabiele onderwijsomgeving. Hoewel deze professionals vaak snel inzetbaar zijn en flexibiliteit bieden, kunnen ze minder betrokken zijn bij de lange-termijndoelen van de school. Hun inzet is vaak gericht op het direct oplossen van acute personeelstekorten, zonder dat zij deel uitmaken van de schoolcultuur of betrokken zijn bij de ontwikkeling van het onderwijsprogramma. Dit kan op de lange termijn nadelige effecten hebben op de onderwijskwaliteit en de consistentie van het aangeboden onderwijs.

Kosten en kwaliteit in balans

Het is een complex vraagstuk waarbij de kosten voor tijdelijke leraren niet alleen financieel drukken op de begroting van scholen, maar ook vragen oproepen over de kwaliteit van het onderwijs. Tijdelijke leraren zijn vaak minder betrokken bij de schoolgemeenschap, wat invloed kan hebben op de continuïteit en stabiliteit in het onderwijs. Deze gebrekkige betrokkenheid kan ertoe leiden dat het onderwijs minder aangepast is aan de specifieke behoeften van de leerlingen en minder coherent is door het frequente verloop van personeel.

Daarnaast kan de frequente wisseling van tijdelijke leraren het moeilijk maken voor scholen om een consistente onderwijservaring te bieden. Dit heeft niet alleen invloed op de leerresultaten, maar ook op het welzijn en de sociale ontwikkeling van leerlingen. Wanneer leerlingen niet kunnen rekenen op vaste, vertrouwde gezichten voor de klas, kan dit hun gevoel van veiligheid en gemeenschapszin ondermijnen. Het verhoogt ook de administratieve last voor scholen, die steeds opnieuw tijdelijk personeel moeten werven en inwerken, wat afleidt van hun kerntaak: onderwijs.

Op zoek naar duurzamere oplossingen dan tijdelijke leraren

Er zijn pogingen om duurzamere oplossingen te vinden. Zo heeft Stichting BOOR, actief in de regio Rotterdam, een eigen flexpool van docenten ontwikkeld en probeert men onderwijsassistenten door te laten groeien naar volledig bevoegde leerkrachten. Maar de afhankelijkheid van tijdelijke leraren blijft een probleem.

Het ministerie van Onderwijs en de betrokken vakbonden proberen met wetsvoorstellen en strategisch beleid de flexibilisering van het onderwijs aan te pakken. Zo zijn er voorstellen om scholen na een jaar van goed functioneren een vast contract aan te laten bieden aan tijdelijke leraren en de uitgaven aan externe krachten te beperken.

Een kritisch keerpunt

Het onderwijs in Nederland staat op een kritisch punt. De afhankelijkheid van dure, tijdelijke leraren is financieel en kwalitatief onhoudbaar. Er is een dringende behoefte aan structurele veranderingen die zorgen voor meer vaste aanstellingen en een stabielere onderwijsomgeving. Alleen zo kunnen we de onderwijskwaliteit garanderen die onze kinderen verdienen.

Meer lezen over onderwijs en beleid?

Lees dan het artikel van Follow The Money of de trendrapportage van de Rijksoverheid.