Stappenplan smartphonebeleid op school

Op 4 juli 2023 verstuurde minister Robbert Dijkgraaf de Kamerbrief ‘Landelijke afspraken over mobiele telefoons in de klas’ (1). De landelijke richtlijn is vanaf 1 januari 2024 dat smartphones en andere devices in de klas alleen nog worden gebruikt voor educatieve doelen. Scholen mogen het concreet invullen voor hun situatie. De publicatie ‘Schoolbeleid voor smartphones’ (2) en het bijbehorende stappenplan, gemaakt door Kennisnet (3) in samenwerking met de VO-raad (4) helpen scholen op weg bij het opstellen van een helder smartphonebeleid.

Indeling publicatie

De publicatie ‘Schoolbeleid voor smartphones’ bestaat uit drie delen:

• Het eerste hoofdstuk, ‘Grondslagen voor beleidsontwikkeling’, biedt een overzicht van relevante informatie om beleidskeuzes op te baseren.
• Het tweede hoofdstuk, ‘Stappenplan – van beleid naar praktijk’, biedt een stappenplan met zes stappen voor het ontwikkelen van beleid.
• In het derde hoofdstuk staan zeven onmisbare tips voor het vormgeven van smartphonebeleid.

Zes stappen

1 Bepaal de huidige stand van zaken

Onderstaande vragen kunnen daarbij helpen:

• Wat is de visie op onderwijs van de school en welke plek heeft digitalisering daarin? In hoeverre is er al een visie op de rol van smartphones op school? Zetten jullie smartphones al educatief in? Gebruiken leerlingen devices ook op een niet-educatieve manier, bijvoorbeeld voor social media?
• Wat zijn de huidige schoolregels als het gaat om smartphones? Wat zijn de ervaringen met dit beleid? Wat gaat goed, wat kost moeite? Is het beleid in lijn met het uitgangspunt ‘nee, tenzij’?
• In hoeverre zet jullie school de smartphone op een praktische manier in, bijvoorbeeld voor het doorgeven van praktische informatie aan de leerlingen of voor het openen van de kluisjes?

2 Organiseer gesprekken met leraren, leerlingen en ouders

• Betrek leraren zo vroeg mogelijk in het proces, zodat het beleid aansluit bij de lespraktijk.
• Betrek ouders bij de invulling van het besluit, bijvoorbeeld via de MR of ouderavond. Het doel van die gesprekken is het formuleren van gezamenlijke uitgangspunten en afspraken rond het gebruik van smartphones in de klas.
• Betrek leerlingen. Dat kan via de leerlingenraad of in bredere sessies met leerlingen.
• Overweeg om verschillende groepen in de school (docenten, leerlingen, ouders, schoolleiding) samen in gesprek te laten gaan over het beleid.
• Bespreek hoe het nieuwe beleid zo goed mogelijk aan kan sluiten op de specifieke situatie van
  de school.

3 Formuleer het beleid

• Formuleer het beleid op basis van de gevoerde gesprekken zo helder mogelijk met aandacht voor de volgende zaken:
  • de doelstellingen van het beleid;
  • de vraag (indien aan de orde) wat de school precies verstaat onder goed educatief gebruik.
  • oplossingen voor praktische knelpunten die ontstaan als leerlingen hun smartphone niet mogen gebruiken, zoals het doorgeven van roosterwijzigingen, berichtverkeer met leerlingen, bereikbaarheid van leerlingen, het openen van de kluisjes of het gebruik van tweefactorauthenticatie;
  • uitzonderingen, bijvoorbeeld op het gebied van medische of sociale veiligheid;
  • digitale geletterdheid: met onder meer aandacht voor digitale afleiding, beïnvloeding via sociale media en digitaal deelnemen aan de maatschappij. Dit kan bijvoorbeeld een plek krijgen in de mentorlessen;
  • digitale sociale veiligheid: ook als telefoons niet zijn toegestaan in de klas, krijgen leerlingen te maken met digitaal pesten. Ook leraren kunnen slachtoffers zijn van grensoverschrijdend online gedrag;
    de sancties bij het overtreden van de regels.
• Zorg voor instemming van de medezeggenschapsraad (MR) en vervolgens ook een correcte aanpassing van het leerlingstatuut.

4. Communiceer duidelijk

• Laat leraren en leerlingen, maar ook ouders ruim voor invoering weten wat het (gewijzigde) smartphonebeleid is, wat de motivatie is voor dit beleid (waarom) en hoe dat aansluit op de visie van de school.
• Blijf vertellen over de consequenties als leerlingen toch hun smartphone of andere devices voor niet-educatieve doeleinden gebruiken in de klas.
• Maak ruimte om nieuwe medewerkers, ouders en leerlingen bij te praten over het gekozen beleid.
• Neem het beleid op in de nieuwe schoolgids.

5. Zorg dat het beleid gedragen wordt en blijft

• Heb aandacht voor de ondersteuningsbehoefte bij leraren, onderwijsondersteunend personeel (OOP) om het voorgenomen beleid te laten werken in de (les)praktijk.
• Voer op structurele basis gesprekken met ouders, leerlingen, leraren en onderwijsondersteunend personeel. Herhaal waarom voor het beleid gekozen is en wissel ervaringen uit.
• Blijf continu werken aan de (nieuwe) routines en ruim momenten in (bijvoorbeeld na vakanties) om hier aandacht aan te besteden. Zo blijft voor iedereen helder wat het gewenste gedrag is rondom het gebruik van smartphones.
• Werk aan een cultuur waarin het oké is om elkaar aan te spreken op het naleven van de gemaakte afspraken.
• Heb aandacht voor het voorbeeldgedrag van schoolleiding, leraren en OOP.

6. Evalueer het beleid en stel bij waar nodig

• Kies voor vaste momenten om de ervaringen en ondersteuningsbehoefte van alle betrokkenen uit te vragen, bijvoorbeeld door middel van enquêtes, groepsgesprekken en oudercontactmomenten.
• Bespreek de knelpunten bij het uitvoeren van het beleid of bij gedrag rond smartphones en bekijk hoe je deze kunt verhelpen.
• Stel het beleid bij wanneer dit nodig blijkt. En doorloop de cyclus eventueel opnieuw vanaf stap 2.

Zeven aanvullende tips

De publicatie geeft naast het stappenplan zeven aanvullende tips die kunnen helpen het schoolbeleid in praktijk te brengen, met oog voor leraar en leerling.

• Besteed aandacht aan zelfreflectie als onderdeel van digitale geletterdheid.
• Besteed aandacht aan zelfregulatie.
• Kijk verder dan de smartphone.
• Koppel het smartphonebeleid aan het socialeveiligheidsbeleid.
• Betrek leerlingen in een vroeg stadium.
• Bevorder het klassenmanagement van het team.
• Geef het goede voorbeeld.

Bronnen

[ 1 ] Kamerbrief over smartphonebeleid
[ 2 ] Schoolbeleid voor smartphones
[ 3 ] Kennisnet over publicatie smartphonebeleid
[ 4 ] VO-raad over publicatie Smartphonebeleid