Resultaatdenken voedt afrekencultuur
‘De middelbare school was voor mij als kind een onveilige plek. Ik zat vaak angstig en gestrest in de klas. Ook werd ik er blootgesteld aan seksueel misbruik. Mijn leerlingen probeer ik elke dag opnieuw te laten zien dat het ook anders kan. School als een veilige omgeving waar je ongeremd mag groeien. Hier kun je dingen uitproberen en is het niet erg als je fouten maakt. Fouten zijn juist vaak mogelijkheden om iets nieuws te leren.
Maar na zes jaar als docent zie ik dat deze uitgangspunten niet houdbaar zijn. Ons onderwijssysteem is zo sterk gericht op resultaten dat goede begeleiding van leerlingen er naar mijn idee niet in zit. Bij elke toets worden kinderen weer afgerekend en met elkaar vergeleken. Ze krijgen voortdurend het gevoel dat ze mislukken: het is nooit goed genoeg.
Daardoor raken ze onzeker en verliezen ze hun oorspronkelijke nieuwsgierigheid. Vaak staan jongeren pas in het hoger onderwijs stil bij de vraag wat ze eigenlijk willen met hun leven, wat ze zélf belangrijk vinden.
Het alternatief
De afrekencultuur in het onderwijs is uitgebreid bekritiseerd in Het alternatief van Jelmer Evers en René Kneyber (2013). Niet alleen leerlingen worden voortdurend langs de meetlat gelegd, ook scholen zelf, tijdens inspecties en onderwijsevaluaties.
Scholen staan voortdurend in de concurrentiestand: ze hebben het gevoel dat ze beter moeten zijn dan de buurman. Ze proberen zo efficiënt mogelijk te werken, ongeacht de gevolgen voor het werkplezier of de motivatie.
Dit is het resultaat van overheidsbesluiten die decennia teruggaan: de marktwerkingsgedachte heeft steeds meer vat gekregen op het onderwijs, waardoor het maatschappelijk belang uit het zicht is geraakt.
Ik wil mijn leerlingen grip geven op hun leven en ze ervan doordringen dat ze er mogen zijn
Buitenspel in de vormgeving
Zelf word ik al jaren van tijdelijk contract naar tijdelijk contract geloodst. Nooit heb ik zekerheid over de toekomst. Ik weet niet waar ik over twee jaar werk en met wie. Ondertussen moeten mijn collega’s en ik wel naar allerlei zinloze vergaderingen. We komen weliswaar op goede ideeën, maar in de uiteindelijke besluitvorming worden deze ideeën niet meegenomen. Waarom vergaderen we dan nog?
Mijn ideaal is dat ik me volledig kan richten op de essentie van mijn werk: leerlingen begeleiden in hun ontwikkeling. Daarvoor is het belangrijk dat wij als docenten zelf het onderwijs kunnen vormgeven, dat we zekerheid hebben over onze toekomst en daarnaast de ruimte krijgen om onszelf te ontwikkelen.
Individuele feedback en grip geven
Tijdens mijn lessen probeer ik de aandacht af te leiden van de afrekencultuur. Ik geef veel individuele feedback en ik leg in mijn lessen vaak een link met de leefwereld van mijn leerlingen. Op die manier probeer ik ze bewuster te maken van wie ze zijn en welke betekenis kennis en vaardigheden voor hen persoonlijk kan hebben. Abstracte formules kunnen opdreunen is voor mij onbelangrijk.
Tijdens mijn mentoraatlessen ga ik dieper met ze in op onderwerpen als besluiten nemen en plannen maken. Ik wil ze meer grip geven op hun leven en ze ervan doordringen dat ze er mogen zijn, hoe goed of slecht ze ook presteren tijdens een toets.’
Lian Poelsma, docent natuurkunde en mentor bij het Montessori Vaklyceum in Groningen. Zij werd geïnterviewd voor het Onderwijscommunity Magazine door Winnifred Jelier. Lian zal ook spreken op het Onderwijscommunity Innovatiefestival
Onderwijscommunity Magazine
Ieder kwartaal brengt Onderwijscommunity een magazine uit, hierin staan:
- interviews met docenten en andere onderwijsprofessionals;
- de nieuwste onderwijs initiatieven;
- lees- en luistertips;
- aanstaande evenementen en webinars.
Dit artikel is onderdeel van de winter editie 2021/2022. Voor het gehele magazine, klik op de onderstaande button!
