Onderwijsraad waarschuwt voor ontwrichting
Kinderen die vanuit Oekraïne gevlucht zijn en in Nederland verblijven, moeten zo snel mogelijk en op een goede manier naar school kunnen. Tot wel 25 duizend leerplichtige Oekraïense leerlingen zullen binnenkort in Nederland naar school gaan, denkt het kabinet. De Onderwijsraad waarschuwt voor ontwrichting, de minister ziet het vol vertrouwen tegemoet. Scholen in Nederland zijn bereid om kinderen les te geven, maar niet iedere school is geschikt om Oekraïense vluchtelingen op te vangen, zeggen schooldirecteuren die werken met kinderen uit oorlogsregio’s. Hoeveel kinderen precies in Nederland naar school zullen gaan, waar ze zich precies begeven en hoe lang ze in Nederland blijven, dat is allemaal nog onduidelijk. Het onderwijs aan deze kinderen kan het beste georganiseerd worden binnen de bestaande structuren van het nieuwkomersonderwijs. Dat stelt het Ministerie van Justitie en Veiligheid in de brief van 17 maart jl. waarin onder andere de aanpak van opvang van Oekraïense vluchtelingen wordt beschreven.
De PO-Raad en LOWAN organiseren a.s. maandag een webinar over dit onderwerp.
Dit artikel is samengesteld uit 3 artikelen: PO-Raad, RTL nieuws en de Volkskrant. Onderaan nog handige sites voor informatie over nieuwkomeronderwijs.
Noodklok
Nu dienen zich volgens het kabinet mogelijk 15- tot 25 duizend leerplichtige Oekraïense scholieren aan. Minister Wiersma voor Primair en Voortgezet Onderwijs ontving afgelopen week een alarmerende brief van de Onderwijsraad. Het onafhankelijke adviesorgaan van de regering verwees naar het onderzoek Vluchtelingen en onderwijs uit 2017. Dat stelde vast dat ‘het Nederlandse onderwijsstelsel er niet voldoende op voorbereid is om binnen korte tijd veel vluchtelingen van goed onderwijs te voorzien’. Nu, met de komst van de Oekraïense vrouwen en kinderen, zijn volgens de Onderwijsraad de scholen ‘daar nog steeds niet echt klaar voor’.
Verdubbeling
Wiersma zegt dat hij die kritiek geen recht vindt doen aan de inspanningen die de voorbije jaren zijn geleverd. ‘Er is sinds dat advies juist hard gewerkt aan dit soort nieuwkomersscholen. Vooral in het primair onderwijs, maar ook in het voortgezet onderwijs vangen wij nu in totaal zo’n 25 duizend kinderen op. Met de Oekraïners erbij zou dat een verdubbeling zijn. Dat is een hele klus, maar de eerste paar duizend kunnen we binnen een paar weken vrij gemakkelijk aan.’
Onderwijservaring onder de vluchtelingen
‘Niet iedereen gaat direct naar school’, zegt Wiersma, ‘maar ik vind het wel belangrijk dat het kan. Van de pakweg zevenduizend scholen in Nederland is zo’n 25 tot 30 procent gewend om met nieuwkomers te werken. Soms met een klas, soms met de hele school. Op plekken waar al zulke expertise is, en op andere plekken waar het kan, moeten we opschalen met tijdelijke voorzieningen. Daar waar het ontwrichtend zou werken op het onderwijs, moeten we het voorlopig niet doen en in de zomer de ontwikkelingen verder bekijken.’ Ook is er hoop dat tussen de vluchtelingen Oekraïners zitten met onderwijservaring. Bij hun registratie wordt daar nu naar gevraagd, volgens Wiersma.
Opschalen
Naar verwachting komen er veel kinderen naar Nederland. Om de instroom aan te (blijven) kunnen, bekijkt minister Wiersma, samen met onder andere LOWAN en de PO-Raad, hoe het aantal onderwijsplaatsen binnen nieuwkomersonderwijs opgeschaald kan worden. Daarbij gaat het in het primair onderwijs om nieuwkomersklassen en taalklassen en in het voortgezet onderwijs om internationale schakelklassen (ISK’s). Zo vindt de bekostiging plaats binnen bestaande structuren en wordt kennis en expertise optimaal benut. Dit helpt deze kwetsbare kinderen bij de eerste stap terug naar een ‘normaal’ leven.
Het heeft voor de verdere aanpak niet de voorkeur dat Oekraïense kinderen instromen op reguliere scholen. Mocht dat wel gebeuren, dan worden deze scholen ondersteund door LOWAN, dat voor (alle) scholen het eerste aanspreekpunt is. Oekraïense kinderen kunnen op dit moment in principe wel op gewone, reguliere scholen terechtkomen. Kinderen in ons land hebben recht op onderwijs en kunnen worden ingeschreven op iedere Nederlandse school.
Anita Klompsma is directeur van een zogenoemde Interschool in Ter Apel, speciaal ingericht voor nieuwkomers. Op de school zitten kinderen uit het dorp en kinderen van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Ook zij denkt dat het belangrijk is dat de Oekraïense vluchtelingen op een school komen waar ze ervaring hebben met kinderen uit oorlogsgebieden. Niet iedere school is geschikt om Oekraïense vluchtelingen op te vangen, stelt ze. ‘Het sentiment is dat kinderen gewoon kunnen worden opgenomen, maar dat is niet zo.’
Traumasensitief
Ze hoopt dat de veiligheidsregio’s gaan nadenken over waar kinderen het beste naar school kunnen. Wat Klompsma betreft worden zoveel mogelijk scholen uitgekozen die ervaring hebben met kinderen uit andere landen. Koppel het kind aan een professional die verstand heeft van traumasensitief onderwijs. ‘En ja, soms is dat wat verder en moet het kind met de bus of taxi. ‘Trek geld uit om kinderen te vervoeren. Laatst sprak ik een Iraanse die zelf naar Nederland was gekomen. Zo begon te huilen. Ze was als kind zomaar in een klas gezet, dat had ze als heel zwaar ervaren.’
Speltherapeut
Het is een feit, zegt Klompsma, dat deze kinderen uit een oorlogssituatie komen. ‘Je weet als school dus dat deze kinderen traumatische ervaringen hebben. Daar moet je begrip voor hebben. Daar moet je mensen op zetten die er verstand van hebben. Wij hebben een speltherapeut op school, die kan kinderen snel helpen. Dat is belangrijk, want soms werken hersenen niet goed door het trauma.’
Ze heeft het te doen met leerkrachten die kinderen uit een oorlogsgebied in de klas krijgen. ‘Wat moet een leraar doen? Denk ik dan. Het wordt onderschat, zie ik.’ Dezelfde paralellen ziet ze op de wijze waarop sommige mensen een gezin opnemen. ‘Wat als het 3 jaar duurt? Dit is veel ingewikkelder dan het lijkt. Bijna iedere vluchteling wil terug, maar de ervaring leert dat veel vluchtelingen blijven.’
Bronnen:
RTL Nieuws: Oekraïense kinderen naar reguliere school? ‘Ingewikkelder dan het lijkt’
Volkskrant, Remco Meijer: De scholen kunnen de duizenden Oekraïense leerlingen prima opvangen, denkt minister Wiersma
PO-Raad: Organisatie van onderwijs aan Oekraïense nieuwkomers
Oorlog bespreken in je klas?
LOWAN: De oorlog maakt veel los: met tips over begeleiding van nieuwkomers in de klas.
Van nepnieuws tot digitale veiligheid: mediawijs omgaan met de oorlog in Oekraïne
In dit artikel zijn vele tips naar verschillende bronnen verzameld, per leeftijdscategorie, waaronder:
Bureau Jeugd en Media: Met kinderen praten over de oorlog
LBBO: Tips voor het onderwijs: omgaan met de oorlog in Oekraïne
Anton Horeweg publiceert veel over gedragsproblematiek en traumasensitief onderwijs.
Anton Horeweg: Oorlog in Oekraïne: Praten in je klas? En hoe dan?
