Inclusie als antwoord op straatcultuur & jeugdcriminaliteit

‘In tijden van verharding is medeleven nodig’

fragmenten uit VPRO’s Brainwash waarin Jan Dirk de Jong sprak over hetzelfde thema. 

Als we de ernstige jeugdcriminaliteit bij deze kleine, maar belangrijke groep jonge daders willen aanpakken, zullen we op een of andere manier meer medeleven moeten opwekken

Zo’n probleemjongere heeft op alle belangrijke ‘leefgebieden’ ernstige en met elkaar samenhangende problemen. En zowel thuis, op school, als in de samenleving voelt hij zich vooral een outcast, een tweederangsburger, iemand die er eigenlijk niet toe doet, of erger nog – zoals Ciske (de Rat, naar de film – red.) een soort ongewenst ongedierte: een rat.

“En die afstand, die beleving van verharding en vervreemding, het gebrek aan compassie en identificatie, dat is mijn inziens een groot probleem. Als we de ernstige jeugdcriminaliteit bij deze kleine, maar belangrijke groep jonge daders willen aanpakken en het tij van verharding willen keren, zullen we op een of andere manier meer medeleven moeten opwekken. Niet alleen bij de professionals die zich binnen hun vakgebied om deze jeugd moeten bekommeren, zoals agenten, docenten en hulpverleners, maar vooral ook bij onszelf. De oplossing ligt namelijk in de ware betekenis van een inclusieve samenleving. Namelijk dat iedereen oprecht het gevoel ervaart gezien te worden, erbij te horen en ertoe te doen. Met name dat laatste is van belang: de overtuiging van betekenis te zijn voor een ander, belangrijk te zijn voor andere mensen en daarvoor erkenning te krijgen, gewaardeerd te worden. Zonder dat, wordt het niks, is mijn ervaring.”

“Wij waren op zijn leeftijd allemaal meer of minder gevoelig voor groepsdruk, dat hoort bij het opgroeiproces van een puber. Maar onze Appie (een fictieve naam, voorbeeld uit de Brainwash talk, red.) is daarbij – in zijn beleving – écht alleen aangewezen op één groep straatjongens in zijn buurt voor de essentiële gevoelens van inclusie en belangrijk zijn voor een ander.”

“Om het beter te doen zoeken we naar nieuwe inzichten, onder meer ten aanzien van wie werkt. Wat voor soort mensen kunnen Appie en zijn vrienden beter bereiken, vinden aansluiting, hebben gezag, kunnen ook echt gedrag corrigeren vanuit hun connectie? Dat zijn onder meer ervaringsdeskundigen, positieve rolmodellen en credible messengers.”

“De vraag waar we ons dan over buigen is: Hoe kunnen we Appie beter ronselen dan de straat? Onder meer met gevoelens van inclusie. Door van betekenis te zijn in een gemeenschap als een gewaardeerde jonge man, of zoals ze op straat zeggen: als soldaat. Een aantal initiatieven sluit aan bij deze gedachte, projecten als Jongeren die het Kunnen, Soldaten van Oranje en Time of Your Life. Maar ook buurtinitiatieven waarbij jongeren zich inzetten voor hun omgeving, zoals de alternatieve voedselbank van Karam in de Amsterdamse Kolenkit, of een project als Niet Hangen maar Helpen in de Haagse Transvaal in Den Haag. Bij al die projecten zie je hoe jongens als onze Appie zich in een andere context opeens kan ontpoppen als ‘helper’, en zich ook positief belangrijk kunnen maken voor een ander, en op basis daarvan een gevoel van echte inclusie beleven.

Naast dergelijke programma’s, de inzet van rolmodellen en de vele professionals, is het ook zaak om te rade te gaan bij onszelf als het gaat om inclusie. Verdient iedereen een tweede kans? Als het antwoord ‘ja’ is, dan is een vervolgvraag aan onszelf: Hoe geef ík een jongere als Appie het gevoel dat hij wordt gezien en erbij hoort? Hoe draag ik bij aan zijn gevoel van belangrijk zijn voor een ander? En dan op een manier die niet averechts werkt, dus niet neerbuigend, denigrerend of betuttelend. We kunnen daar allemaal een bijdrage aan leveren. Het kan de kleine interactie zijn op straat of in de supermarkt, zelfs een oogopslag boven je mondkapje.

Meer weten:

• Criminoloog Jan Dirk de Jong: in tijden van verharding hebben we juist meer medeleven met jeugdcriminelen nodig
• Podcast Jan Jaap Hubeek met Illiass el Hadioui: Grip op de mini-samenleving

Zie ook:

• De Transformatieve School is een professionaliserings- en cultuurveranderingsprogramma voor scholen in een stedelijke omgeving. Binnen dit programma wordt ingegaan op de effecten van een super-diverse buitenschoolse leefwereld op de schoolcultuur. In het bijzonder ligt de focus op hoe stedelijke jongeren laveren tussen de (vaak verborgen) sociale codes van hun thuiscultuur, de peergroup en hun schoolcultuur. Deze toestand leidt op scholen in een stedelijke omgeving soms tot demotivatie en een negatieve groepsdynamiek in het klaslokaal.