Professionele schoolcultuur, begrenzen en welbevinden

Welbevinden op school & schoolcultuur

‘Welbevinden op school: een belangrijke factor van een professionele schoolcultuur’ van Henk Galenkamp verscheen eerder in 2017 in Van 12 tot 18. Op inhoud kent het overlap met het gesprek dat Jan Jaap Hubeek hierboven heeft met Henk Galenkamp. 

Cultuur is gedrag (en de daaronder liggende overtuigingen) dat mensen in een groep met elkaar delen. Dit gedrag is grotendeels onbewust. Het zijn de ongeschreven regels in de school. Wanneer een nieuwe docent tot een team toetreedt scant deze wat de gebruikelijke omgangsvormen zijn in dit team. Dan
treedt het principe op: ‘Je hoort er pas bij als je doet zoals wij’. Zo wordt gedrag door nieuwe medewerkers overgenomen.

Een professionele schoolcultuur is een cultuur waarin alle gedrag, van alle medewerkers en betrokkenen aan vier criteria voldoet:

1. Het draagt bij aan het realiseren van de doelen van de school.
2. Het draagt bij aan toename van welbevinden van jezelf.
3. Het draagt ook bij aan toename van welbevinden van anderen.
4. Gedrag dat niet aan deze drie criteria voldoet wordt, vriendelijk doch duidelijk, begrensd.

Roddel en achterklap

Niet alle gedrag dat plaatsvindt in de school leidt tot welbevinden en tot de doelen van de school. Wij noemen dergelijk gedrag niet-professioneel. Voorbeelden hiervan zijn: over elkaar roddelen, kwaadspreken over ouders van leerlingen, de strijd aangaan, ‘verworven rechten’ claimen, niet accepteren van leiderschap in de school en meer van dat. Het maakt dat medewerkers zich onveilig voelen. Op een school met een professionele cultuur wordt het normaal gevonden dat docenten en schoolleiders elkaar aanspreken op gedrag dat niet aan de genoemde criteria voldoet.

Let op: het gaat hier nog niet om de interactie met leerlingen of het lesgeven zelf. Het gaat om de grondhouding waarmee mensen in hun werk staan: de omgang van de volwassenen in en rond de school met elkaar. Een fundamentele basishouding van IK +, JIJ + noemen wij professioneel. Uiteraard heeft dit in tweede instantie een groot effect op de omgang met leerlingen en daarmee op de kwaliteit van het onderwijsproces.

In een professionele schoolcultuur wordt iedere vorm van gedrag afgemeten aan de koers van de school

Koers bepaalt kader

Een heldere koers helpt om een duidelijk kader te stellen ten aanzien van gewenst gedrag van medewerkers. Het kader stel je samen op aan de hand van de kernwaarden en de kernopdracht van de school (missie) en de kerndoelen voor de komende jaren. Van alle betrokken volwassenen wordt commitment hiervoor gevraagd:

• ben je bereid je handelen in overeenstemming te brengen met wat hierin geformuleerd wordt?
• En ben je bereid om hier feedback op te ontvangen en jezelf waar nodig verder te ontwikkelen zodat je het gevraagde gedrag wél vertoont?

Hard op de zaak, zacht op de mens

In een professionele schoolcultuur is het elkaar aanspreken, en dus ook het je laten aanspreken, vanzelfsprekend. Dit betekent dat mensen in staat zijn onderscheid te maken tussen gedrag en de persoon (hard op de zaak, zacht op de mens) en gespreksvaardigheden hebben ontwikkeld om dit op duidelijke én tegelijk liefdevolle wijze te doen. Zodra de boodschap gehoord is, kan er een ontwikkeling plaatsvinden, leidend tot competentie. Uiteindelijk leidt dit ook tot welbevinden.