Mijn idee voor het onderwijs #10 René ten Bos

De regel regeert, discipline is alles

Bos begint zijn relaas met de allegorie van Plato’s grot waar de waarheid als iets exclusiefs aan een enkeling was voorbehouden. Een enkeling, Socrates, die zijn drang de menigte vervolgens te willen verheffen met de dood zou bekopen. Maar ook over anamnese; de leraar als verloskundige, die vrij maakt wat het kind al weet.

Vervolgens maakt hij een sprongetje naar Descartes. Diens methodologische rationalisme rekent af met de vrije radicaal van het genius. Een select groepje maakt de dienst uit. Dit discipline denken viert sindsdien eigenlijk hoogtij. Ook vandaag de dag is methode troef in de wetenschap, bijvoorbeeld. Met haar claim op de waarheid is het feitelijk de nieuwe geseculariseerde godsdienst.

Leren is een fundamenteel anarchistisch proces

Breng kinderen een kosmisch bewustzijn bij. Laat ze om zich heen kijken. We leven te veel in de tegenstelling tussen cultuur en natuur bijvoorbeeld. Terwijl die twee samen een derde vormen, namelijk het systeem waarvan we deel uit maken. Het hele starre van het huidige prestatie denken moet overboord. Om tot progressie te komen gaat het om combinatiekunst, haalt ten Bos Leibniz aan. Ars combinatoria als de kunst van het combineren, waarin de afzonderlijke elementen in het samenspel een nieuwe betekenis aangaan. Een andere betekenis dan op basis van de voorafgaande werkelijkheid. Met de frivoliteit van de harlekijn. Van de leek, die frisse vragen stelt. Dat leidt tot vooruitgang. In tegenstelling tot de starre en disciplinaire benadering, die innovatie juist in de weg staat.’

Macht van inspectie ondermijnt gezag leraar

Om tot meer systeemonderwijs te komen zou de onderwijzer niet zo moeten worden blootgesteld aan de macht van de inspectie. Zij verdienen de professionele autonomie die ze dan ook zelf moeten nemen. Hetzelfde geldt voor de grotere schoolbesturen. Veel macht is daarheen opgeschoven; de inspectie en de bestuurslagen. Laat ze opkomen voor het vak van leraar en de professie beschermen. Van oudsher waren onderwijzers als artsen en advocaten die markt immuniteit genoten. Dat is al lang niet meer aan de hand. Het professionele gezag is door de marktwerking aangetast. Onderwijs is een dienst geen product.