Burgerschap? Gewoon doen!

Burgerschap in het onderwijs

Burgerschap? ‘We zijn er mee bezig’, ‘We hebben het op orde’ of ‘We gaan daar volgend jaar mee aan de slag.’ Dit zijn de drie meest gegeven reacties als we met scholen in gesprek gaan over de nieuwe wet burgerschapsonderwijs. Het belang van burgerschap en al haar facetten wordt zeker niet ontkend, maar de ‘hoe dan’ blijkt regelmatig toch minder voor de hand liggend.

De Respect Foundation heeft als missie om de maatschappij mooier te maken door met jongeren te werken aan respect voor zichzelf, elkaar en de wereld om hen heen.
‘Wij geloven dat alle jongeren een moreel kompas in zich hebben dat wij samen kunnen activeren en begeleiden.’

Sociaal emotionele ontwikkeling

Vanaf 2015 is er met de wet sociale veiligheid op school veel ruimte gekomen voor sociaal emotionele ontwikkeling. Het beeld van de school als plek om alleen te leren lezen, rekenen en schrijven lijkt al langer achterhaald. De school heeft een rol als co-opvoeder, compleet met visie, kernwaarden, leerlijn en maatschappelijke projecten. Met de huidige aanscherping op de wet burgerschapsonderwijs lijkt het net alsof school er nóg meer sociale en opvoedingstaken bij krijgt. Welke burgers wil jouw school afleveren aan de maatschappij en hoe richt je je onderwijs daarop in?

Burgerschap meetbaar maken?

Vanaf 2017 begon deze nieuwe burgerschapstrein op het onderwijs af te denderen met als grote finale de verankering in de wet in augustus dit jaar. Scholen zijn nu vrijwillig verplicht om op een constructieve manier te werken aan een burgerschapsvisie en curriculum. Maar deden scholen dat dan niet al? Zijn scholen vanaf nu ook verplicht om het meetbaar te maken? Kun je goede burgers examineren? En hoe strookt dit stukje moraliteitseducatie eigenlijk met de vrijheid van onderwijs? Allemaal vragen die het omarmen van dit burgerschap-avontuur niet echt makkelijk maken.

Hoe dan?

Wie echter goed naar de huidige aanbevelingen en adviesdoelen kijkt, zal het opvallen dat er naast belangrijke kennisdoelen veel vaardigheden en ontwikkelopgaven worden benoemd die prima aansluiten bij de huidige lessen, projecten en schoolactiviteiten. Kort gezegd, de meeste scholen behalen bewust en onbewust al heel veel van de burgerschapsdoelen die worden omschreven. Maar hoe maak je het inzichtelijk? Hoe maak je expliciet wat je dus impliciet al doet én hoe vang je dit dan vervolgens in een visie en een overzichtelijke (leer)lijn?

Deze ‘hoe dan’ kan een stuk eenvoudiger zijn dan je denkt. Elke school heeft pijlers, kernwaarden, visies en ambities. Dit zijn doorgaans dezelfde waarden die de fundamenten voor het burgerschapscurriculum vormen. Breng samen met jullie team in kaart wat jullie school al doet. Maak vervolgens inzichtelijk waar (eventuele) hiaten zitten en vul aan waar jullie dat nodig en belangrijk vinden!

Klimaat, visie en draagkracht

Tot slot wordt er over burgerschap ook gezegd: Het is een schoolklimaat. Iedereen bouwt mee. Directie, docenten, conciërges, overblijfkrachten, ouders, leerlingen, de buurt en alle betrokkenen. Het geheim van een breed gedragen burgerschapsvisie begint bij de gezamenlijke noodzaak. Het burgerschapsklimaat zijn jullie zelf. Zorg daarom dat maatschappelijke thema’s ook bij het team bespreekbaar zijn en blijven. Ieders mening heeft bestaansrecht maar leg dit altijd langs de meetlat van de schoolvisie. Durf te benoemen waar je individueel voor staat maar bovenal waar jullie als professioneel team voor staan en draag dit samen uit. Zo werk je gedurende het hele jaar aan de doorlopende burgerschapsleerlijn, impliciet en expliciet, in kringgesprekken, de koffiekamer en op het schoolplein, van maandagochtend tot vrijdagmiddag. Burgerschap? Gewoon doen! Of misschien beter gezegd; Burgerschap? Gewoon samen doen!

Burgerschapstool

Benieuwd naar welke burgers jullie nu al bakken? En behoefte aan een eenvoudige en leuke manier om samen te onderzoeken hoe het er voor staat in verhouding tot de huidige domeinen, doelen en adviezen? Check de Respect Foundation BurgerschapsTool en breng burgerschap letterlijk samen in beeld!

De BurgerschapTool geeft scholen op een simpele manier inzicht in het huidig burgerschapsonderwijs. Het werkt als een inventarisatietool waarmee de school gemakkelijk in beeld brengt wat er al wordt gedaan aan burgerschap. De tool werkt ondersteunend bij het vormgeven, inrichten en bijstellen van burgerschapsonderwijs.

Bekijk de BurgerschapTool in één minuut!