Nederlandse jongeren lezen steeds minder vaak en met steeds minder plezier. Je kunt aan allerlei knoppen draaien, betoogt Nicole Hanegraaf, maar het verbeteren van de leesvaardigheid begint bij verbeteren van de motivatie.
De leesvaardigheid van basisschoolkinderen is beroerd. Al jaren eigenlijk. De inspectie slaat dan ook alarm. Niet voor het eerst en het verbaast me niet. Zolang we antwoorden zoeken op het systeempad waar de problemen ontstaan, zullen kinderen niet beter gaan lezen. Het is tijd voor een mens- en wereldgericht pad. Tijd voor ontwikkeling van binnenuit.
Opvallend in de hele discussie over de belabberde leesvaardigheid is dat wat we meten weinig lijkt verbonden met wat we weten. Zo weten we vanuit vele onderzoeken dat leesmotivatie cruciaal is voor een goede leesontwikkeling. Maar of een kind van binnenuit gemotiveerd is om te lezen, meten we niet. Hoe gek dat ook klinkt. Er is in scholen weinig beeld van ieders leesmotivatie. En dat terwijl het een bijzonder grote voorspellende factor is voor het worden van ‘een goede lezer’.
Het probleem zit minder in wat we weten maar meer in wat we meten.
Waarom wordt scholen niet gevraagd welk percentage van de kinderen gemotiveerd is om te lezen en hoe ze dat weten? En wat ze doen als blijkt dat de motivatie bij een kind daalt? Waarom krijgt die leraar Nederlands niet als voornaamste opdracht ervoor te zorgen dat alle leerlingen betrokken zijn en van binnenuit gemotiveerd om te lezen? Dat ze lol hebben in het lezen van boeken, dat ze met elkaar praten over boeiende teksten, dat ze zelf schrijvers zijn, dat ze leesclubs vormen, schrijvers interviewen, voorgelezen worden, voordragen uit eigen werk?
Zou dát niet de opdracht moeten zijn voor het onderwijs? Zorgen dat ieder kind leest en wíl blijven lezen?
Inmiddels is er veel relevant onderzoek op het gebied van lezen. In binnen- en buitenland. Duidelijk is in ieder geval dat goed lezen meer is dan het beheersen van een techniek. Iets anders dan in hoog tempo woorden ratelen. Meer dan kennis van de wereld en woordenschat. Iets anders dan het aanleren van bepaalde strategieën. Weinig te maken met goed scoren op quizvragen in een toets.
De conclusie is steeds dat leesmotivatie een belangrijke sleutel en graadmeter is voor succes. Voor een leven lang lezen in onze geletterde samenleving.
Het Leesoffensief (2019) is niet voor niets gebaseerd op drie aanbevelingen om een sterke infrastructuur voor leesmotivatie tot stand te brengen:
Logische aanbevelingen. Want het is eigenlijk heel simpel. Lezen leer je door te lezen. En beter lezen leer je door meer te lezen. Ieder kind wil leren lezen. Leren lezen is een feest! Er gaat een wereld voor je open.
Waar gaat het dan mis? Aan de inzet lijkt het niet te liggen. We zien het belang van een goede leesvaardigheid. Er wordt werk gemaakt van ‘de basis op orde’. Vaardigheden van professionals worden versterkt. Nieuwe inzichten worden gedeeld en er wordt steeds meer duidelijk wat ertoe doet als het over lezen met begrip gaat. Scholen zoeken de samenwerking op met bibliotheken en er is aandacht voor een leescultuur op scholen. Toch zal het tij pas echt keren als de manier waarop we meten verandert.
We gaan beter lezen als motivatie de graadmeter vormt. Als we gaan kijken wat dít kind nodig heeft om van binnenuit gemotiveerd te blijven. Dat vraagt niet om gestandaardiseerde, vergelijkende toetsen. Dat vraagt om vakmanschap. Om contact. Om goed observeren. Om teksten die boeien. En natuurlijk om professionals die zelf zin hebben in lezen 🙂
WORD LID
Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.
PUBLICEER
Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.
ADVERTENTIE
5 reacties. Reactie plaatsen
Insteken op leesmotivatie is natuurlijk goed. Toch wordt hierboven wat weinig aandacht geschonken aan ervoor zorgen dat leerlingen competente lezers worden. Uit onderzoek weten we dat de relatie tussen leesvaardigheid en leesmotivatie wederzijds is. Het is voor elke school daarom ook een plicht om ervoor te zorgen dat leerlingen een goede leesvaardigheid opbouwen. Een recente meta-analyse van Toste et al. (2020) laat zien dat het essentieel is voor leesmotivatie dat het aanvankelijke leesonderwijs succesvol is. Als leerlingen goed technisch kunnen lezen, geeft dat een boost aan leesmotivatie in de jaren daarna. Bij beginnende lezers is er zelfs wél een effect van leesvaardigheid op leesmotivatie, maar niet omgekeerd. Een andere meta-analyse, van Bureau et al. (2021), komt tot de conclusie dat als je kijkt naar de drie factoren voor intrinsieke motivatie competentie, autonomie en verbondenheid (Zelfdeterminatietheorie), de eerste factor, competentie, het grootste effect heeft op motivatie. Motiverende situaties rond lezen scheppen, kan werken, maar vergeet niet gewoon goed leesonderwijs te geven.
Dag Nicole!
Wat een belangrijk artikel! Goed lezen staat aan de basis van een harmonieus mens, en daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen. Precies om die reden hoopt mijn gratis, leesbevorderende verhalensite ‘n piepklein radertje te zijn binnen alle goede initiatieven op dit vlak!
http://booxalive.nl
Voor drie doelgroepen: mini / midi / maxi
Optimistische groetjes,
Magda van Tilburg
Leesmotivatie wordt al gemeten, er zijn in Nederland ruim 2000 basisscholen die met de Monitor de Bibliotheek op school de leesmotivatie en het leesgedrag van de leerlingen van de groepen 5 – 8 meten, zo ook de leesmotivatie en de leesbevorderende activiteiten van ongeveer 20.000 leerkrachten van de groepen 1 – 8. Binnen de aanpak de Bibliotheek op school stellen scholen op basis van de monitorresultaten samen met de leesconsulent van de lokale bibliotheek doelen vast en spreken af welke ondersteuning vanuit de bibliotheek past bij de gekozen activiteiten. De volgende meting geeft aan in hoeverre de doelen behaald zijn en hoe er verder gewerkt kan worden. De monitor dBos wordt sinds 10 jaar landelijk uitgezet door Stichting Lezen/ Kunst van Lezen, de negatieve ontwikkeling in leesplezier en leesfrequentie bij leerlingen is de laatste twee jaar versterkt mogelijk door Corona. Er is werk aan de winkel, zo blijkt, de monitorresultaten geven input voor doelen en activiteiten op maat van de groepen en de school.
Scholen informeren bij hun lokale bibliotheek naar mogelijkheden om mee te doen met de Bibliotheek op school en de monitor. Meer informatie bij Nicolien de Pater contactpersoon Monitor dBos E:[email protected]
Dank je wel voor je toevoeging Nicolien. In dit artikel besteden we er aandacht aan: https://onderwijscommunity.nl/artikelen/maak-meer-van-je-leesbeleid-met-de-bibliotheek-op-school/
Maar de redactie houdt zich aanbevolen voor meer aandacht omtrent de Monitor de Bibliotheek op school.
Mooi en herkenbaar perspectief: verleggen van de focus van leesbegrip naar leesplezier. Ik had recent een vergelijkbare gedachte, n.a.v. een aantal reportages op tv over o.a. taalonderwijs en de toetscultuur. https://www.linkedin.com/posts/esther-klaster_toetscultuur-begrijpendlezen-onderwijs-activity-7116761967268089857-gVz_?utm_source=share&utm_medium=member_desktop