»
Kennistafel Effectief Leesonderwijs als brug tussen onderzoek en docent
Er is veel onderzoek gedaan naar leesonderwijs, maar die kennis heeft niet altijd zijn weg gevonden naar de praktijk. De Kennistafel Effectief Leesonderwijs wil wetenschappelijke kennis over effectief onderwijs in begrijpend lezen verzamelen en het voor leraren toepasbaar maken.
De afgelopen decennia is veel wetenschappelijke kennis ontwikkeld over effectief onderwijs in begrijpend lezen. Deze kennis wordt in het onderwijs nog niet voldoende benut. Zowel in het primair als in het voortgezet onderwijs nemen de leesprestaties van de leerlingen af en ook het leesplezier van de leerlingen wordt steeds minder. Uit de metingen van PIRLS-2016 blijkt dat de leesresultaten in groep 6 de laatste tien jaar stabiel zijn, maar dat de leesvaardigheidsscores van Nederlandse leerlingen in de internationale rangorde gedaald zijn. Vrijwel alle Nederlandse leerlingen halen het fundamentele leesniveau, maar relatief weinig leerlingen in de basisschoolleeftijd beheersen het geavanceerde niveau.
Ook het aandeel middelbare scholieren dat niet het leesniveau haalt dat noodzakelijk is om goed te kunnen functioneren op school en in de maatschappij is toegenomen; in het vmbo loopt dat aandeel zelfs op tot twee derde. De daling in begrijpend lezen is met name zichtbaar op vaardigheden die nodig zijn om teksten diepgaand te verwerken: het vermogen om de kwaliteit en geloofwaardigheid van teksten te beoordelen, te reflecteren op vorm en inhoud en om te gaan met conflicterende informatie binnen of tussen teksten. Naast afname van leesprestaties onder leerlingen in het voortgezet onderwijs neemt ook het leesplezier verder af (Gubbels et al., 2019). Steeds meer leerlingen rapporteren dat zij minder lezen en dat ze alleen lezen als het moet of omdat ze informatie nodig hebben. Zij ervaren bovendien dat ze weinig steun en stimulans van docenten krijgen als het gaat om leesmotivatie en betrokkenheid.
Met dit gegeven als achtergrond is in 2020 de Kennistafel Effectief Leesonderwijs opgericht, een initiatief van de PO-Raad, VO-raad en het NRO, met als doel uitwisseling van kennis en inzichten over effectief leesonderwijs tot stand te brengen tussen wetenschappelijke onderzoekers van hogescholen en universiteiten, onderwijsexperts van kennisinstituten en professionals uit de praktijk.
Afgezien van de focus op uitwisseling en communicatie, zal de aandacht inhoudelijk gericht zijn op vier pijlers die we van tevoren hebben geformuleerd:
Die pijlers vormen ook de basis voor de samenstelling van de Kennistafel. Een van de doelen van de kennistafel is het verzamelen van kennis over effectief onderwijs in begrijpend lezen en het voor leraren toepasbaar maken van deze kennis. Zo is in 2021 een visie ontwikkeld op effectief leesonderwijs. Op basis van deze visie is gewerkt aan kwaliteitskaarten voor zowel de leraren, de leesdeskundige(n), de schoolleider en de bestuurder.
Deze kaarten beschrijven wat effectief leesonderwijs betekent voor de vier verschillende rollen in het onderwijs. De kwaliteitskaarten kunnen niet los van elkaar gezien worden. Juist het benutten van de verbinding tussen en de samenhang van de kaarten maakt leesonderwijs effectief. Het is de leraar die het leesonderwijs in de klas verzorgt, maar dat kan niet zonder de steun, het vertrouwen en de facilitering van de leesdeskundige(n), de schoolleider en het bestuur.
De visie legt dan ook de nadruk op een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor effectief leesonderwijs. We spreken daarom liever niet van losse kwaliteitskaarten, maar van samenhangende kaarten die gezamenlijk een ‘kwaliteitswaaier’ vormen, een kwaliteitswaaier voor effectief onderwijs in begrijpend lezen.
Er is veel onderzoek gedaan naar leesonderwijs: maar die kennis heeft niet altijd zijn weg gevonden naar de praktijk.
De kwaliteitswaaier is gebaseerd op recente literatuur over effectief onderwijs in begrijpend lezen (zie referenties). Deze referenties laten zien dat er veel consensus is over wat effectief leesonderwijs is en wat dat betekent voor het handelen van alle medewerkers binnen en buiten een school. De Kennistafel heeft deze inzichten uitgewerkt in een kwaliteitswaaier met kwaliteitskaarten voor de praktijk. De kwaliteitskaarten zijn bedoeld om de kern van effectief leesonderwijs in de praktijk compact en op hoofdlijnen in beeld te brengen. Voor meer concrete uitwerkingen van de kaarten verwijst de Kennistafel naar bestaande producten zoals aangegeven in de bronnen.
De kwaliteitswaaier kan zowel in het primair onderwijs (PO) als in het voortgezet onderwijs (VO) gebruikt worden. Alleen de implementatie van de waaier zal verschillend zijn. De verantwoordelijkheid voor het onderwijs aan een groep leerlingen in het PO is vaak bij een of twee leraren belegd. Hierdoor kan een belangrijk element van effectief leesonderwijs, het integreren van de leesdidactiek binnen het zaakvakonderwijs, door dezelfde leraar gedaan worden. In het VO worden de afzonderlijke vakken vaak door verschillende leraren gegeven, dat kan de uitvoering en afstemming complexer maken. Daarnaast kunnen in het VO de verschillende noodzakelijke elementen zoals die zijn beschreven in de kwaliteitswaaier anders zijn belegd. Om op een VO-school effectief leesonderwijs te verzorgen, is het van belang dat de leraren Nederlands en de leraren van de zaakvakken goed met elkaar samenwerken, niet alleen over bijvoorbeeld het inhoudelijk thema en de teksten die gelezen worden, maar ook over de didactiek die gehanteerd wordt.
WORD LID
Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.
PUBLICEER
Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.
ADVERTENTIE
