Psychisch verzuim in het onderwijs: vijf valkuilen bij aanpak

Verzuimduur OP & OOP licht gestegen

Het ziekteverzuimpercentage van het onderwijzend en onderwijsondersteunend personeel is in 2021 ten opzichte van 2020 met 0,1 procentpunt gedaald naar 5,3% respectievelijk 6,1%. De gemiddelde ziekteverzuimduur van het OP en het OOP is in 2021 voor het tweede opeenvolgende jaar gestegen; bij het OP naar gemiddeld 20 ziektedagen en bij het OOP is de gemiddelde ziekteverzuimduur nu 28 dagen. Voion heeft de verzuimcijfers van 2021 gepubliceerd en uitgesplitst naar personeels- en schoolkenmerken. Ongeveer een derde van het langdurend verzuim is stressgerelateerd, waaronder spanning, overspanning en burn-out. Als het gaat om werkgerelateerde oorzaken, dan heeft psychisch verzuim vooral te maken met psychosociale arbeidsbelasting (PSA), al jaren één van de belangrijkste arbeidsrisico’s.

Ernst van psychisch verzuim

“Werknemers verzuimen steeds vaker en langer: inmiddels gemiddeld 4,5 maanden bij psychische klachten en 9,5 maand bij een burn-out. Daar zijn flinke kosten aan verbonden: een bedrijf met 1.000 werknemers maakt jaarlijks 9,1 miljoen euro aan kosten door psychisch verzuim, berekende TNO. Daarbij is het psychisch leed dat deze professionals moeten doormaken niet in geld uit te drukken. Hoog tijd dat bedrijven slimmer omgaan met psychisch verzuim, want psychisch verzuim valt prima te voorkomen of in te korten. Jarenlange ervaring leert ons dat veel organisaties vaak vijf dezelfde fouten maken. Wie dat voorkomt, slaat al een flinke slag”, aldus Botman.

“De behandelingsduur van een ernstige stressklachten of een burn-out is inmiddels zo lang, dat niet behandelen even effectief is. Dat komt onder meer door de wildgroei aan behandelingen en behandelaars. Iedereen mag zich namelijk burn-outcoach of vitaliteitscoach noemen, maar lang niet iedereen welke behandeling werkt. Doorgaans worden burn-outs en ernstige stressklachten behandeld door gesprekstherapie, cognitieve gedragstherapie of medicatie”, aldus Botman. Met deze aanpak steeg het landelijk aantal verzuimdagen door psychische klachten naar 290 dagen , terwijl dit in 2016 nog 167 dagen was. De stressgerelateerde verzuimkosten voor de werkgever is in twee jaar tijd gestegen van €2,5 miljard naar €3,1 miljard. Verzuim van een jaar of langer, of een tweede of derde burn-out, zijn geen uitzondering. Het aantal mensen met burn-out-klachten bedraagt inmiddels 1,3 miljoen per jaar.

“Wie doet wat hij deed, krijgt wat hij kreeg. Daarom is het tijd voor een nieuwe en bewezen aanpak. Een aanpak die gebaseerd is op neurologische inzichten en rekening houdt met de werking van de hersenen. Veel fabels over stress en burn-outs worden nog geloofd en zijn gemeengoed in de aanpak van psychisch verzuim. Dat is zonde, want het zorgt ervoor dat de aanpak niet optimaal verloopt. Het zorgt ervoor dat deze vijf fouten nog vaak gemaakt worden. Wie bijvoorbeeld weet dat je werknemers of collega’s niet moet laten wennen aan stress of dat contact met de werkgever niet schadelijk is, kiest voor een effectievere behandeling. En dus minder lang verzuim.”

Fout 1: ‘Wen maar aan de stress’

“Sommige behandelaars zeggen tegen hun klanten: ‘je moet ermee leren omgaan’. Dat klinkt nobel, maar in het geval van stress is dat een slecht advies, want langdurige stress is letterlijk giftig voor lichaam en hersenen. ‘Leren omgaan’ met langdurige stress is ongeveer hetzelfde als de pijn verbijten van een splinter, in plaats van deze er gewoon uit te halen. Net zoals een splinter kan leiden tot infecties, zorgt langdurige stress voor psychisch verzuim.”

Fout 2: Kiezen voor de bekende weg

“Een parapluonderzoek van meer dan 3.500 onderzoeken toont aan dat de inzet van psychotherapie en medicatie bij mentale problemen niet effectief is. Dat zie je ook terug in de jaarlijkse cijfers van TNO/ArbodNed en CBS: het aantal en de duur van psychisch verzuim neemt jaarlijks toe. De huidige aanpak werkt dus niet. Er is een paradigmawisseling nodig.”

Fout 3: Geen contact met werkgever

“Het is een fabeltje dat het helpt om werknemers geen contact met hun werkgever te laten hebben na het ontstaan van psychische klachten. Het vermijden van contact met de werkgever heeft juist een averechts effect, omdat het werknemers het gevoel geeft dat zij aan hun lot worden overgelaten. Hierdoor verslechtert niet alleen de toestand van de werknemer, ook de werkrelatie tussen de werkgever en werknemer komt onder druk te staan.”

Fout 4: Opnieuw het wiel uitvinden

“Managers vinden vaak zelf het wiel uit als het gaat om welke aanpak het meest effectief is. Dat komt omdat er op bedrijfsniveau weinig kennis gedeeld wordt over de gekozen aanpak. Door reorganisaties of carrousel-beleid wisselen managers vaak van plek en dan heeft verzuimbegeleiding niet de prioriteit. Bovendien zijn veel managers integraal verantwoordelijk voor hun eigen divisie, waardoor organisatie breed overzicht vaak ontbreekt.”

Fout 5: Alleen werkomstandigheden aanpakken

“Stress heeft altijd meerdere oorzaken. Een werknemer verzuimt nooit omdat hij of zij te veel werk heeft, er speelt altijd meer. De mate van veerkracht is ook een belangrijk element, en dat wisselt uiteraard per medewerker. Daarom is het belangrijk om bij iedere medewerker een aanpak op maat te hanteren. Richt je bij de aanpak van psychisch verzuim of een burn-out niet alleen op de werkomstandigheden.”

Meer weten?

Helpen deze inzichten je om psychisch verzuim effectiever te bestrijden? En ben je op zoek naar nog meer inzichten voor het effectief bestrijden van psychisch verzuim? Download dan nu de whitepaper van Happy Brian® Clinics: ‘Naar een optimaal beleid voor psychisch verzuim.’ Hier worden inzichten gedeeld die gebaseerd zijn op actuele neurowetenschappelijke en psychologische kennis, en die organisaties op weg helpen bij het slimmer voorkomen en verhelpen van deze vorm van uitval.