Monitor leskwaliteit biedt handvatten voor verbetering
De kwaliteit van de lessen is van groot belang voor het leerproces van leerlingen. Een goed zicht op de huidige staat van de leskwaliteit is daarom nodig. Zo wordt bekend waar leraren goed in zijn, maar ook waar ruimte is voor verbetering. Deze kennis kan worden ingezet bij lerarenopleidingen, de verdere professionalisering van leraren en de kwaliteitszorg van scholen. Om meer zicht te krijgen op de leskwaliteit heeft de Inspectie van Onderwijs in samenwerking met de Universiteit Twente in een representatieve steekproef honderden scholen in het funderend onderwijs bezocht.
Leskwaliteitsaspecten
Er kan meer aandacht worden besteed aan het verbeteren van leskwaliteit. Of het nu basisonderwijs, voortgezet onderwijs of speciaal (voortgezet) onderwijs of zelfs lerarenopleidingen betreft, de Monitor leskwaliteit biedt handvatten voor een goed gesprek en verbetervoorstellen. De inspectie wil het onderwijsveld in brede zin stimuleren om aandacht te geven aan effectieve lessen en leskwaliteit. Een goed gesprek is het begin, maar niet voldoende.
- De Inspectie en de onderzoeksgroep onder leiding van Hannah Bijlsma roept op om gericht te werken aan het verbeteren van leskwaliteitisaspecten.
- Bijvoorbeeld door feedback te verzamelen van collega-leraren of leerlingen. “Op basis hiervan kunnen leraren werken aan verbetering van hun lessen.”
- Opvallende uitkomst van het Monitor onderzoek is dat de oordelen van inspecteurs over de les bijna bij alle indicatoren significant verschillen van die van leraren en leerlingen. Inspecteurs zien doorgaans minder kenmerken van effectieve lessen dan leraren en leerlingen. Toch hebben leerlingen en leraren dezelfde kenmerken als inspecteurs waargenomen, al is dat wel in mindere mate.
- Verschillen in leskwaliteit zien de onderzoekers met name in de bouw (bovenbouw/onderbouw), de leservaring van de leraar en het percentage leerlingen met een niet-westerse achtergrond. Nader onderzoek is nodig om verschillen in leskwaliteit te verklaren.
Elke methode werkt ergens, geen enkele methode werkt overal.
hoogleraar Jeroen van Merriënboer tijdens zijn afscheid bij de Universiteit Maastricht
Lesklimaat en klassenmanagement voldoende
Over het algemeen zit het met zaken als lesklimaat en klassenmanagement wel goed volgens de inspecteurs. Onder die termen valt bijvoorbeeld of kinderen zich veilig voelen, gestimuleerd worden en alle regels duidelijk zijn. Leerkrachten leggen de lesstof meestal ook duidelijk uit volgens het onderzoek en leraren geven over het algemeen voldoende tijd om te oefenen met de lesstof.
Weinig expliciete directe instructie en zelfregulerend leren
- Een terugkerend punt dat beter kan volgens de inspectie is dat leerlingen vaak niet uitgelegd krijgen wat het nut van de les is
- Minder dan de helft van de leraren laat leerlingen diep nadenken over de lesstof. Lessen zijn dus meestal niet gericht op diep begrip.
- Leraren sluiten in de les niet altijd aan bij de onderwijsbehoefte van iedere leerling.
- Er vindt eveneens maar heel weinig afstemming van de verwerkingsstof plaats op leerlingen die de lesstof al snapten.
- Wel krijgen leerlingen die de lesstof moeilijk vinden vaak extra uitleg of hulp.
- Zowel in het basisonderwijs als op de middelbare scholen lieten leerkrachten hun leerlingen in twee derde van de beoordeelde lessen “niet of nauwelijks nadenken over wat zij nog niet snapten en hoe ze dat daarna wel kunnen begrijpen”.
Wat beperkt voorkomt is dat leraren zelfregulerend leren stimuleren. Zo laten leraren leerlingen in meer dan twee derde van de lessen niet of nauwelijks nadenken over wat zij nog niet snapten en hoe ze dat daarna wel kunnen begrijpen.
5 kenmerken voor effectieve les
Op basis van een literatuurverkenning naar effectief onderwijs is het lesobservatie-instrument ontwikkeld. Dit zijn de 5 kenmerken die van belang zijn voor het leren van leerlingen tijdens de les:
- Lesklimaat: het klimaat waarin de les zich afspeelt; dit bepaalt in welke mate leerlingen zich veilig voelen en gestimuleerd worden om te leren. Deze twee elementen zijn voor leerlingen essentieel om tot leren te komen en alle aandacht te kunnen hebben voor de instructie en de leertaken.
- Klassenmanagement: de organisatie van de les die bepaalt of de lestijd efficiënt wordt benut, of regels en procedures duidelijk zijn en of deze bijdragen aan de actieve betrokkenheid van leerlingen. De leraar zorgt voor een ordelijk verloop van de les door bijvoorbeeld duidelijke regels en procedures naar leerlingen te communiceren, relevante consequenties te hanteren en te zorgen voor een duidelijke opbouw/structuur van de les. Dit werkt het beste als het een schoolbreed beleid is waar het hele team zich aan houdt.
- Instructie: de aansturing van het leerproces van leerlingen door de leraar aan de hand van een introductie, uitleg, begeleiding, oefeningen en feedback. De leraar vertelt aan het begin van de les wat de leerlingen gaan leren en waarom ze dat leren (het nut van de les). De leraar komt hier aan het eind van de les op terug. (Het onderzoek toont dat hier wel winst te halen is.) Tijdens de les stelt hij vragen die leerlingen aan het denken zetten. Effectieve instructie zorgt ervoor dat leerlingen meer en diepgaander leren.
- Afstemming (differentiatie): de wijze waarop de les ertoe bijdraagt dat alle leerlingen, ondanks hun verschillen, profiteren van de les. Bij een goede afstemming tijdens de les controleert de leraar of alle leerlingen de lesstof begrepen hebben. De afstemming is beter als de leraar de verschillen kent en hier rekening mee houdt, dan wel zich erbij aansluit. (Door secuur voort te bouwen op voorwaardelijke kennis raakt niet alleen het werkgeheugen minder snel overbelast maar wordt er ook voor gezorgd dat nieuwe stof makkelijker en beter beklijft. Zie Toetsrevolutie)
- Zelfregulerend leren: het tijdens de les aanleren van algemene leer- en studievaardigheden waarmee leerlingen zelf kunnen inschatten waar ze goed in zijn en waar ze in kunnen verbeteren. Zelfregulerend leren omvat het bewustzijn over hoe je zelf denkt, het kunnen inschatten van je eigen sterktes en zwaktes en weten welke strategieën je kunt gebruiken om taken op te lossen.
Steengoed onderwijs vormgeven
Ten tijde van het verschijnen van het bovenstaande Monitor Leskwalieit liep er ook een ‘adviesgroep basisvaardigheden’. Zij bogen zich over de vraag wat schoolbesturen kunnen doen om de basisvaardigheden binnen hun schoolorganisatie te verstevigen. Zeven leden van de PO-Raad hielden zich bezig met deze vraag. Op de site van de PO-Raad laat de voorzitter van de adviesgroep en bestuurder van Flores Onderwijs, Sylvia Veltmaat, een aantal overwegingen optekenen. Ze geeft daarmee een inkijkje in hun advies dat later uitkomt, en dat dus ook over de kwaliteit van onderwijs gaat. De redactie van Onderwijscommunity licht er een paar uitspraken uit, in het verlengde van de bevindingen uit de Monitor Leskwaliteit.
Rol van schoolbesturen in leskwaliteit
,,Het is aan schoolbestuurders om een onderzoekende cultuur te stimuleren en de schoolteams goed toe te rusten. Maar ook om focus in de organisatie aan te brengen en de samenwerking met lerarenopleidingen en kennisinstellingen te versterken. Kortom, er is veel dat we zelf kunnen doen. Maar om hier echt werk van te maken hebben we ook iets nodig van anderen, bijvoorbeeld vanuit de politiek.”
Brede ontwikkeling
,,Wat valt ons op, waar hebben we het precies over en wat kunnen schoolbestuurders doen in het versterken van de basisvaardigheden? Deze vragen stonden centraal op onze vijf bijeenkomsten. Op twee bijeenkomsten hebben wij ons laten inspireren door wetenschappers op het vlak van taal en rekenen. Een van onze bevindingen is dat wanneer je de basisvaardigheden goed vorm wilt kunnen geven, je naar de brede ontwikkeling van het kind moet blijven kijken. Hetzelfde geldt voor integratie met andere vakken. Dit, en meer, vind je straks ook in ons advies.’’
,,Samen kunnen we beter onderwijs mogelijk maken. Hiervoor is het belangrijk om onze professionals, vanuit hun eigen normerend vermogen, meer ruimte en tijd te geven. Ook moeten we als sector kritischer kijken naar toetsen en methodes. Wanneer we deze strikt blijven volgen worden we een uitvoeringsorganisatie die niet zelf haar kwaliteit in stand houdt.’’
Bronnen:
Meer lezen:
Redactie Onderwijscommunity329 berichten
Dit account wordt door de redactie van Onderwijscommunity gebruikt om berichten te plaatsen en vragen te beantwoorden.
