Kunnen kinderen leren van robots? Administratieve taken in het onderwijs zullen we graag overdragen aan Robotic Process Automation. Is er toekomst voor robots als digitaal hulpmiddel? Kan het sociale aspect van de robot verschil maken in het leerproces?
Het is onwaarschijnlijk dat robots opvoeding, onderwijs of zorg binnenkort volledig overnemen. Toch ziet universitair hoofddocent Paul Vogt van Tilburg University zeker kansen. “Ik denk dat we robots kunnen inzetten als slimme digitale hulpmiddelen die docenten ondersteunen. Bijvoorbeeld om kinderen of jongvolwassenen een tweede taal, wiskunde of rekenen te leren. Zulke robots kunnen helpen de werkdruk deels weg te nemen.” Ze kunnen kinderen bijvoorbeeld bijscholen, waardoor de individuele verschillen kleiner worden. Dan hoeven docenten daar zelf minder tijd aan te besteden.
Vogt weet waar hij het over heeft. Hij heeft zelf geëxperimenteerd met onderwijsrobots in het kader van het Europese L2tor-project (spreek uit als el tutor). Deze ondersteunden kinderen tussen vier en zes jaar bij het leren van een tweede taal. Zo toonde Vogt aan dat het mogelijk is om iets te leren van een robot. De wetenschapper zet zich nu verder in voor het ontwikkelen van robuuste leerprogramma’s met robots.
Lastig punt bij de robots is volgens Vogt dat ze niet zo goed zijn in het herkennen van emoties en complexe situaties. “Robots hebben geen gevoel. Maar dat nadeel heeft ook een voordeel. Want een docent kan met het verkeerde been uit bed stappen en chagrijnig zijn door stress of een vervelende klas. Terwijl een robot engelengeduld heeft. Hij herhaalt taken zo nodig eindeloos.”
De trukendoos van een robot is nog niet zo groot
Paul Vogt
Om aantrekkelijk genoeg te worden, moet de technologie – in het bijzonder de kunstmatige intelligentie – volgens Vogt nog verder worden ontwikkeld. De band die kinderen met een sociale robot opbouwen, is beperkt. “Kinderen vinden ze als speelmaatje in de klas wel leuk. Maar de trukendoos van een sociale robot is nog niet zo groot, waardoor hij in herhaling valt. Daardoor is de aantrekkingskracht vaak van korte duur.”
Het duurt nog wel even voordat sociale robots in het onderwijs werkdruk gaan wegnemen. Daaruit moeten we echter niet de conclusie trekken dat technologie hier niet kan helpen. Zo kunnen videocolleges de werklast van docenten verlichten. En kan Robotic Process Automation-software (RPA) het onderwijs ondersteunen in het verlichten van de administratielast. Zo’n toepassing is meer dan welkom. Want de toegenomen administratieve lastendruk wordt gezien als een belangrijke veroorzaker van de hoge werkdruk in het onderwijs.
In ‘Schaarste schuurt’ is de Onderwijsraad niet heel verwelkomend voor verdergaande toepassingen van techniek in het onderwijs. De minister voor Primair en
Voortgezet Onderwijs heeft de Onderwijsraad gevraagd door te denken hoe in onderwijs voorzien kan worden bij een aanhoudend tekort aan leraren. Een van de conclusies in het bijgaande samenvatting luidt; “Vaak wordt de inzet van digitale technologie genoemd om de personeelstekorten te ondervangen. Maar de Onderwijsraad ziet dit niet als een optie, omdat de inzet van digitale technologie niet maakt dat er minder leraren nodig zijn. Daarbij heeft de inzet van (intelligente) digitale technologie negatieve implicaties voor gelijke kansen in onderwijs en sociale gelijkheid. Dit vormt voor de Onderwijsraad nog een belangrijke reden dit af te wijzen als handelingsoptie om lerarentekorten het hoofd te bieden.” De onderzoekers die nu de pedagogische mogelijkheden van robots onderzoeken zien dit dan ook vooral als mogelijke aanvulling op de aanwezige docenten.
Zo onderzoekt Mirjam de Haas hoe robots kunnen helpen bij het leren van een tweede taal. Met name kinderen met taal- of rekenachterstanden kunnen profiteren van robots in het onderwijs. Mike Ligthart wil het rekenonderwijs verbeteren met sociale robots. Een persoonlijke buddy die kinderen met een Turkse moedertaal helpt bij het leren van Nederlands, en zelf ook een woordje Turks spreekt. Of een maatje dat kinderen helpt met rekenen, en sommen bedenkt die aansluiten bij hun persoonlijke interesse zoals hun lievelingsdier.
Precies deze eigenschappen hebben de robots die wetenschappers momenteel introduceren in het onderwijs, om te helpen met rekenen of taal. De kinderen die aan de experimenten meedoen, reageren enthousiast op de robots. “Je hebt een bepaalde fantasie en vergevingsgezindheid nodig om meegenomen te worden in het verhaal van een robot. Kinderen beschikken over die eigenschappen, maar volwassenen haken snel af, omdat er nog best wel wat technische beperkingen aan zitten”, zegt Mike Ligthart. Hij doet onderzoek naar de interactie tussen robot en kind aan de Vrije Universiteit.
Maar waarom zou je eigenlijk robots willen in het onderwijs? Moeten die soms het lerarentekort gaan oplossen? Nee, waarschuwt De Haas, die onderzoek doet aan Tilburg University, een robot dient altijd als hulpmiddel. “We zetten de robot in omdat klaslokalen steeds diverser worden. Er zijn veel kinderen met een andere moedertaal dan het Nederlands. En een docent kan nooit al die talen spreken, maar een robot in principe wel. Hij kan de link leggen tussen die moedertaal en het Nederlands. Een tablet kan dit misschien ook, maar bij het leren van taal zijn gebaren ook erg belangrijk, bijvoorbeeld om te wijzen naar een voorwerp. Ook daarvoor is de robot geschikt.”
Ligthart noemt nog meer voordelen. “De rol van kunstmatige intelligentie neemt alleen maar toe in onze maatschappij. Het is dus goed dat kinderen daar al vroeg mee in aanraking komen, op een veilige manier.” Het project waar hij nu aan meewerkt, is bovendien opgezet om leerachterstanden aan te pakken die ontstaan zijn tijdens corona. Daar kunnen leerkrachten wel wat hulp bij gebruiken, omdat het bovenop het reguliere onderwijs komt. “Een robot kan nooit een mens vervangen, maar hij is wel een stuk socialer dan een tablet.” De robots waar Ligthart mee werkt moeten het rekenplezier vergroten. Kinderen met rekenangst durven in een groep niet zo snel antwoord te geven, maar wel één-op-één met een robot. Bovendien kan de robot zich aanpassen aan het niveau van het kind, en helpt hij als de kinderen er niet uitkomen.
De kansen voor robots in het onderwijs liggen volgens studenten en leerlingen met name op het gebied van administratie en organisatie binnen de ondersteunende taken. Binnen de andere taakvelden zijn de beperkingen van een robot dominanter. Deze liggen met name in de beperkte interactie en in het gebrek aan emotie en interpretatie van gedrag. Naast deze inhoudelijke kansen en beperkingen in de taken van een robot, hebben toekomstige gebruikers de nodige verwachtingen rond de inzet van de robot. De belangrijkste daarvan is dat een robot altijd direct en correct moet functioneren.
Beperkingen verwachten zij bij de implementatie van robots in de scholen. Deze liggen enerzijds op het gebied van weerstand binnen het docentencorps, anderzijds op fysieke beperkingen als gebouwen, wifi en ICT.
WORD LID
Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.
PUBLICEER
Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.
ADVERTENTIE
