4 indicatoren om stressklachten te signaleren

Werkdruk, burn-out en het onderwijs

Stressklachten zijn al jarenlang beroepsziekte nummer 1. Het burn-out percentage in het onderwijs is daarbij aanmerkelijk hoger dan het landelijk gemiddelde. In 2019 kampt 27,4 procent van alle docenten in Nederland met burn-out klachten. Het landelijke gemiddelde ligt op 17 procent. Het onderwijs is het meest gevoelige beroep voor burn-out, constateerde de Algemene Vereniging van Schoolleiders naar aanleiding van een onderzoek TNO en CBS.

Wat wel opvalt is dat onderwijsmedewerkers van alle beroepsgroepen wel het meest tevreden zijn over hun baan. Maar dat de werkdruk als hoog wordt ervaren, zal niet verbazen. Hoeveel last een onderwijsprofessional heeft van burn-out klachten hangt af van de functie: docenten hebben het meeste last van stress en andere burn-out klachten, algemeen directeuren het minst, aldus de conclusies uit het eerder genoemde onderzoek.

Het bijzondere aan stress is dat hoe meer stress je hebt, hoe minder je de stress als ernstig herkent. Het deel van de hersenen dat voor zelfreflectie zorgt, raakt namelijk als eerste beschadigd bij langdurige stress. Dat maakt het voor veel mensen lastig om stress zelf te herkennen.

Maatschappelijke kosten

Psychisch verzuim veroorzaakt veel ellende op individueel niveau. De werkdruk in het hele team neemt toe door het verzuim van een collega en of lessen vallen uit. Voor de onderwijsinstelling is het ook bijzonder kostbaar in financieel opzicht. Daarom is het belangrijk stress tijdig te herkennen. “Werknemers verzuimen steeds vaker en langer: inmiddels gemiddeld 4,5 maanden bij psychische klachten en 9,5 maand bij een burnout. Daar zijn flinke kosten aan verbonden: een bedrijf met 1.000 werknemers maakt jaarlijks 9,1 miljoen euro aan kosten door psychisch verzuim, berekende TNO. Voor een gemiddelde MBO instelling van die omvang zal dat dus nog flink hoger liggen. Daarbij is het psychisch leed dat deze professionals moeten doormaken niet in geld uit te drukken. Hoog tijd dat scholen slimmer omgaan met psychisch verzuim door het effectiever te bestrijden en te voorkomen”, aldus Botman.

Zelfreflectie sneuvelt als eerste

“Merk op: drie op de vier werknemers ziet een burnout zelf niet aankomen”, vertelt Botman. “Het deel van de hersenen dat voor zelfreflectie zorgt, raakt namelijk als eerste beschadigd bij langdurige stress. Daarom ligt er voor leidinggevenden en collega’s een belangrijke taak weggelegd: zorg dat je gedragsveranderingen door langdurige stress op tijd signaleert en bespreekbaar maakt. Onderstaande indicatoren helpen je daarbij op weg. We weten allemaal dat voorkomen beter is dan genezen. Wie de lesuitval, de torenhoge kosten en het persoonlijk leed dat gemoeid gaat met psychisch verzuim in acht neemt, weet dat het belangrijk is om ernstige stressklachten op de werkvloer te voorkomen. Monitor deze vier stress-indicatoren nauwlettend, zodat er met succes ingezet kan worden op preventiebeleid.”

De 4 stress-indicatoren

1. Snakkend naar vakantie

Merk je dat dat iemand vaak vakantiedagen opneemt om bij te komen? Of dat hij zich van vakantie naar vakantie sleept, maar niet uitgerust is als hij weer moet beginnen? Dan is diegene hard op weg om uit te vallen, want het laat zien dat de medewerker de stress niet meer krijgt ‘weg-gemanaged’. En dat is niet gezond. Van vakantie naar vakantie leven is dan ook een duidelijke indicator van overmatig stress.

2. Snel boos

Iemand die langdurig stress ervaart, is vaak sneller geïrriteerd. Heeft een collega al langere tijd een korter lontje dan gebruikelijk? Dan ervaart iemand een ongezonde hoeveelheid stress. Dat is een goede indicator voor toekomstig en langdurig verzuim. Let dus goed op of iemand vaker aangebrand reageert dan normaal.

3. Besluiteloos

Langdurige stress zorgt voor een warboel in je hoofd en een gebrek aan relativeringsvermogen. Daardoor lijken kleine hobbels al grote bergen. Men kan daardoor chaotisch en besluiteloos worden. Een knoop doorhakken kan als een ware beproeving aanvoelen. Besluiteloosheid is een subtieler signaal voor toekomstige uitval.

4. Verslavingsgedrag en andere uitvluchten

Iemand die langdurig onder stress staat, kan de neiging hebben om te vluchten, bijvoorbeeld in overmatig gamen, drank of drugs. Neem je onder werktijd een alcohollucht waar bij een collega, dan is dat een overduidelijk signaal. Ook het vluchten in gamen of andere verslavingen is een duidelijk signaal. Schep een klimaat op de werkvloer waarin met dergelijke verslavingen aangeklopt kan worden bij de manager, bedrijfsarts of vertrouwenspersoon.

Wat doe je als teamleider of collega?

Stress op tijd herkennen

Verzuim door psychische klachten heeft nooit één oorzaak, maar komt altijd door een combinatie van factoren. Iemand heeft bijvoorbeeld thuis problemen, is perfectionistisch en ervaart op het werk weinig autonomie. Omdat te veel stress bij jezelf moeilijk te herkennen is, is het belangrijk dat collega’s en leidinggevenden de verschijnselen van te veel stress herkennen en aan de bel trekken. Zorg dat je dit met respect en geduld doet en wacht niet te lang. Nog te vaak vallen werknemers langdurig uit omdat ze te lang met stress rondlopen.

Actieve ondersteuning en hulp

Iemand met te veel stress vindt het lastig goed voor zichzelf te zorgen. Vaak biedt een organisatie verschillende initiatieven aan om vitaal te blijven werken, maar daar maken juist de werknemers met te veel stress geen gebruik van. Help iemand om een keuze te maken uit het aanbod. Zo hoeft iemand die al stress ervaart niet nóg meer zelf te regelen. Neem als werkgever of leidinggevende de regie, zodat vitaliteitsprogramma’s niet alleen aangeboden worden, maar ook echt gebruikt worden.

Reflecteer op je eigen aandeel als leidinggevende

Managers zouden ook kunnen reflecteren op hun eigen rol. “Stel als leidinggevende eens de vraag of iemand wel het werk doet dat bij hem past en waar hij energie van krijgt. Komen taken en talent overeen? Wordt iemand, met al zijn talenten en beperkingen, volledig geaccepteerd en gezien? Worden problemen die de medewerker ervaart – en waar hij zelf niets aan kan doen – opgelost? Ervaart de medewerker een mate van autonomie die bij hem past?

Meer weten?

• Helpen deze inzichten je om psychisch verzuim effectiever te bestrijden?
• Ben je op zoek naar nog meer inzichten voor het effectief bestrijden van psychisch verzuim?
• De inzichten in de whitepaper zijn gebaseerd op actuele neurowetenschappelijke en psychologische kennis en kunnen organisaties op weg helpen bij het slimmer voorkomen en verhelpen van deze vorm van uitval.
• Download de whitepaper van Happy Brain® Clinics:

‘Naar een optimaal beleid voor psychisch verzuim.’