We kunnen meer doen om de hersenontwikkeling van kinderen positief te beïnvloeden, zegt Margriet Sitskoorn, hoogleraar Klinische neuropsychologie aan Tilburg University. In haar nieuwe boekje Het superbrein geheim geeft ze handzame tips.
Jarenlang kreeg hoogleraar Margriet Sitskoorn de vraag of ze niet eens een toegankelijk boek kon schrijven over de hersenontwikkeling van kinderen. Dit jaar was het zover: speciaal voor opvoeders, leraren én kinderen schreef ze Het superbreingeheim, een kleurrijk boek met handzame adviezen en een voorleesverhaal.
‘Ouders, verzorgers en leraren spelen een ongelooflijk belangrijke rol in de hersenontwikkeling van kinderen. Maar ze hebben vaak vragen over hoe ze die rol goed kunnen invullen, merkte ik de afgelopen jaren tijdens lezingen en presentaties. Toen heb ik besloten om eens alles beknopt op een rij te zetten wat we weten uit onderzoek.’
Het kinderbrein is flexibel, maakt u duidelijk in het boek. Lang niet alles ligt vast als we geboren worden.‘De neuroplasticiteit van het brein is enorm: vooral als we nog jong zijn, zijn de hersenen aan veel veranderingen onderhevig. Dat is geen geïsoleerd proces, die veranderingen vinden in de interactie met de omgeving plaats. Als ouders tegen hun kind praten, vormen zij mede de hersenen.
Die invloed van de omgeving kan zowel negatief als positief uitpakken. Ouders die bijvoorbeeld veel last hebben van stress, kunnen dit onbedoeld overdragen op hun kind. Ze hebben minder geduld, gaan ineens schreeuwen of raken sneller in paniek. Dat werkt door op de hersenen en vaardigheden van kinderen.
Een keertje stress is niet erg. Maar als kinderen worden blootgesteld aan langdurige stress, is dat problematisch. Denk aan ruzies van ouders die maar voortduren of pesterijen die eindeloos lijken aan te houden. De invloed op de hersenen kan zo groot zijn dat kinderen op latere leeftijd meer risico lopen op ziektes.’
‘Met het boek wil ik volwassenen in de omgeving van kinderen bewust maken van hun invloed. Mijn tips zijn over het algemeen eenvoudig uit te voeren, zoals zorgen voor voldoende slaap, praten met je kind en routines te creëren. De meeste ouders en verzorgers doen dit al, maar ik heb gemerkt dat het goed is om ze er af en toe aan te herinneren. Ouders vinden het soms bijvoorbeeld lastig om hun kind te verbieden om een mobiel mee naar bed te nemen. Ze zijn bang voor ruzie. Maar kinderen kunnen vaak nog niet goed de consequenties van hun gedrag overzien; daarvoor zijn hun hersenen nog onvoldoende ontwikkeld. Ze beseffen niet dat ze met dit gedrag de volgende dag niet goed uitgerust zijn en dat het hun leren en gevoelens beïnvloedt. Op zulke momenten hebben zij een volwassene nodig die ze helpt om grenzen te bepalen.’
‘We hoeven heus niet allemaal naar zee of de bossen in. In alle grote steden zijn er gelukkig veel parken en ander groen. Belangrijk is dat je erop uit trekt, wandelend of met de fiets, en uit de drukte raakt. In de waan van de dag wordt deze mogelijkheid soms vergeten. Niet alleen door ouders, ook door scholen, waar sporten en bewegen vaak niet de hoogste prioriteit heeft, en dat terwijl fysieke activiteit grote invloed heeft op hoe kinderen zich voelen en ontwikkelen.’
‘Slapen is cruciaal om alle informatie van de dag goed te verwerken en te onthouden. Dat geldt voor volwassenen, maar zeker ook voor kinderen, die elke dag weer nieuwe indrukken opdoen. Hun leven is als topsport. Juist dan is voldoende rust belangrijk. Maar niet alleen het aantal slaapuren telt, ook is het belangrijk dat je kinderen helpt om een goede slaaproutine op te bouwen en onder meer op geregelde momenten naar bed te gaan.
Kinderen die niet goed uitgerust zijn, leren minder goed. Leraren kunnen hierover uit ervaring meepraten: ze zien soms leerlingen die door vermoeidheid niet goed meekomen. Als dat slaapgebrek geregeld voorkomt, zou ik dat als leraar bespreekbaar maken. Je hoeft niet meteen met een vinger te wijzen, je zorg uitspreken is vaak denk ik al genoeg. Als school kun je ook ouderavonden organiseren waarbij je slapen als thema neemt en tips geeft om goede slaapgewoontes aan te leren.’
‘Met dit verhaal kun je jonge kinderen helpen om zich bewust te worden van hoe zij zich ontwikkelen. Het verhaal is zowel voor thuis als in de opvang of op school. Door het verhaal heen heb ik vragen opgenomen die je aan kinderen kunt stellen. Vinden ze het bijvoorbeeld leuk om naar buiten te gaan, en zo ja, waar gaan ze dan graag heen? Maar ook: hoe proberen zij de aandacht van hun ouders te trekken? En vinden ze het prettig als ze die aandacht krijgen? Dankzij die vragen nodig je kinderen uit om onder woorden te brengen hoe zij belangrijke thema’s ervaren. Een leuke manier om elkaar beter te leren kennen. Bovendien is het voorlezen op zich ook al positief voor de ontwikkeling van het kinderbrein.’
Margriet Sitskoorn (2022), Het superbreingeheim. Ontdek de 10 gouden tips voor een goede hersenontwikkeling bij kinderen. Meppel: Boom.
WORD LID
Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.
PUBLICEER
Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.
ADVERTENTIE
