Psychisch verzuim in het onderwijs: 7 criteria bij keuze behandelaar

Impact van van psychisch verzuim

Zowel in 2019 als tijdens de Coronacrisis ervaren werknemers in het onderwijs, de ICT sector en de zorg het vaakst burn-out klachten. Het onderwijs voert de lijst aan met 22% (tegen 21 en 19% van respectievelijk ICT en Zorg). Psychisch verzuim is niet alleen vervelend op individueel niveau, maar voor organisaties ook bijzonder kostbaar. En gezien de huidige krapte op de arbeidsmarkt is het voor de hele sector problematisch omdat de werkdruk voor de werkenden toeneemt.

“Werknemers verzuimen steeds vaker en langer: inmiddels gemiddeld 4,5 maanden bij psychische klachten en 9,5 maand bij een burn-out. Daar zijn flinke kosten aan verbonden: een bedrijf met 1.000 werknemers maakt jaarlijks 9,1 miljoen euro aan kosten door psychisch verzuim, berekende TNO. Daarbij is het psychisch leed dat deze professionals moeten doormaken niet in geld uit te drukken. Hoog tijd dat bedrijven slimmer omgaan met psychisch verzuim.”

Voor het onderwijs als geheel is wel eens berekend dat als het verzuim met een procentpunt zou dalen tot het landelijk gemiddelde, er geen lerarentekort zou zijn. Het kan geen kwaad dus om hier als sector serieus op in te zetten. De ‘Sectoranalyse duurzame inzetbaarheid voortgezet onderwijs‘ geeft inzicht in de ontwikkelingen en problematiek van duurzame inzetbaarheid.

Sectoranalyse

Enkele ontwikkelingen en problematiek rondom duurzame inzetbaarheid die uit de sectoranalyse naar voren komen, zijn:

• Medewerkers in het voortgezet onderwijs beoordelen de eigen inzetbaarheid lager dan medewerkers in andere (onderwijs)sectoren. Over de aansluiting van de kennis en vaardigheden bij het huidige werk zijn medewerkers in het voortgezet onderwijs positief.
• Medewerkers wijten werk gerelateerd verzuim vooral aan hoge werkdruk/ werkstress. Oudere medewerkers ervaren evenveel werkstress als jongere medewerkers alleen verschilt de oorzaak ervan, namelijk het bijblijven met veranderende eisen.
• Het aandeel medewerkers dat het nodig vindt dat de organisatie aanvullende maatregelen neemt rondom werkdruk en werkstress is hoog.
• De sociale steun die medewerkers van hun leidinggevende en collega’s ervaren, is hoog. Sociale steun wordt gezien als een ‘buffer’ tegen werkstress. Onder 55-plussers ligt het verzuimpercentage duidelijk hoger dan bij jongere leeftijdsgroepen. Bovendien neemt het verzuim onder 65-plussers de laatste jaren sterk toe.

Wildgroei aan behandelingen

“De behandelingsduur van ernstige stressklachten of een burn-out is nu zo lang, dat niet behandelen even effectief is. Dat komt onder meer door de wildgroei aan behandelingen en behandelaars. Iedereen mag zich namelijk burn-outcoach of vitaliteitscoach noemen, maar lang niet iedereen weet welke behandeling werkt. Doorgaans worden burn-outs en ernstige stressklachten behandeld door gesprekstherapie, cognitieve gedragstherapie of medicatie”, aldus Botman. Met deze aanpak steeg het landelijk aantal verzuimdagen door psychische klachten naar 290 dagen , terwijl dit in 2016 nog 167 dagen was. De stress gerelateerde verzuimkosten voor de werkgever zijn in twee jaar tijd gestegen van €2,5 miljard naar €3,1 miljard. Verzuim van een jaar of langer, of een tweede of derde burn-out, zijn geen uitzondering. Het aantal mensen met burn-out klachten bedraagt inmiddels 1,3 miljoen per jaar. “Wie doet wat hij deed, krijgt wat hij kreeg. Tijd voor een nieuwe en bewezen aanpak.”

Gedragsverandering vanuit het onbewuste brein

Botman: “De onderliggende gedachte bij veel behandelingen is dat psychische klachten of een burn-out rationeel valt te behandelen. Bij veel stress maakt iemand echter zoveel stress-hormonen aan, dat de neocortex minder goed gaat functioneren. Daarmee gaat het rationele vermogen achteruit en lukt helder nadenken en zelfreflectie toepassen niet meer. Drie op de vier mensen met een burn-out zag dat zelf niet aankomen en werd er voor hun gevoel door overvallen. Dat laat goed zien hoe slecht we tot zelfreflectie in staat zijn als we ernstige stressklachten ervaren.”

Volgens Botman is voor een goede behandeling van stress en burn-out inzicht nodig in de werking van de hersenen. 95 procent van ons gedrag komt uit het onbewuste deel van onze hersenen. Daar zetelt de automatische piloot, die een grote rol speelt bij ons doen en laten. Denk bijvoorbeeld aan iemands gewoontes, vooroordelen, gedragspatronen en opvoeding; die zijn allemaal opgeslagen in het onbewuste brein. Een effectieve behandeling van psychisch verzuim richt zich op dit onbewuste gedeelte van de hersenen.”

Selectie criteria

“Het is een probleem dat veel HR-managers en ARBO-diensten zullen herkennen: het grote aantal aanbieders dat claimt een effectieve behandeling voor psychisch verzuim te bieden of slimme oplossingen te hebben om verzuim te voorkomen. Daardoor zie je door de bomen het bos niet meer. Of het is niet helder op welke criteria geselecteerd moet worden. Om een zorgvuldige keuze te maken uit dit oerwoud van behandelaars en behandelingen, is een lijstje met criteria en aandachtspunten zeer bruikbaar”, aldus Botman.

Relevante vragen zijn:

1. Heeft de zorgaanbieder een onderbouwde trackrecord? Welke resultaten kan het bedrijf overleggen?
2. Werkt de behandelaar op basis van actuele, gevalideerde neurowetenschappelijke kennis? Actuele inzichten uit de neurowetenschap, zoals bijvoorbeeld kennis over neuroplasticiteit en spiegelneuronen, dragen bij aan de behandeling van psychische klachten. Zorgaanbieders die dat negeren, leveren nooit optimale resultaten.
3. Werkt de behandelaar met erkende therapeuten die opgenomen zijn in een kwaliteitsregister, en lid zijn van een beroepsorganisatie die een Permanent Educatie-programma heeft? Dan weet je dat de behandelingen kwalitatief goed zijn en dat de kennis van de behandelaars up-to-date wordt gehouden.
4. Gaat de behandelaar voor ‘praten en coachen’ of gaat de behandelaar met het onbewuste brein aan de slag? In het eerste geval weet je dat de behandelingen onnodig lang zullen duren, want daarvan is genoegzaam bekend dat het bij psychische klachten niet effectief is.
5. Levert de behandelaar individuele programma’s op maat van de cliënt? Of is het ‘one size fits all’-oplossing? Het eerste is bij het behandelen van stressklachten en ander psychisch leed een must.
6. Wordt de effectiviteit van de behandeling geobjectiveerd, bijvoorbeeld door een meting voor en na de behandeling?
7. Welke garanties biedt de behandelaar? Is er iets te zeggen over de behandelduur of de wachttijd voordat de werknemer behandeld kan worden? Want hoe eerder je start met behandelen, hoe beter en sneller je resultaat boekt.

Meer weten?

• Helpen deze inzichten je om psychisch verzuim effectiever te bestrijden?
• En ben je op zoek naar nog meer inzichten voor het effectief bestrijden van psychisch verzuim?
• Download dan nu de whitepaper van Happy Brian® Clinics: ‘Naar een optimaal beleid voor psychisch verzuim.’
• Hier worden inzichten gedeeld die gebaseerd zijn op actuele neurowetenschappelijke en psychologische kennis, en die organisaties op weg helpen bij het slimmer voorkomen en verhelpen van deze vorm van uitval.