Flipped learning en de psychosociale component
De afgelopen twee jaar hebben we noodgedwongen overmatig beroep gedaan op online en blended onderwijs. Nu de noodzaak even naar de achtergrond verdwenen is, lijkt het een goed moment voor bezinning. Tijd om een doordachte en geïntegreerde combinatie te maken van online en face-to-face werkvormen, leeractiviteiten en evaluatievormen. De Universiteit van Utrecht (van Alten, Phielix, Janssen, & Kester, 2019) deed nog voor de corona pandemie een uitgebreide literatuurstudie naar FTC learning. Daarnaast is het goed om te kijken naar de psychosociale effecten van het thuiswerken. De Thomas More Hogeschool doet hier onderzoek naar. In dit artikel refereert de redactie aan een blog van Dr. Karolien Adriaens en dr. Dinska Van Gucht van de TMH. Ook het zelfregulerende aspect dat nodig is voor een succesvolle consummatie van een blended onderwijs opzet komt aan bod.
Flipping the classroom is (FTC) een onderwijsvorm waarbij studenten thuis de instructie online bekijken c.q. de leerstof voorbereiden en daarna in de onderwijsruimte met de docent de leerstof toepassen en verwerken aan de hand van probleemoplossende opdrachten. Zeker in het hoger onderwijs krijgt deze vorm van blended learning steeds vaker de voorkeur.
Meta-studie voorzichtig positief
Onderzoekers van de Universiteit Utrecht deden een uitgebreide meta-studie naar onderzoek over FLC; zij namen 114 internationale studies onder de loep. Wat hierbij opviel waren de uiteenlopende uitkomsten. Voor betere leerprestaties vonden zij een klein positief effect. De tevredenheid onder studenten liep sterk uiteen. De manier waarop FTC wordt toegepast maakt dus wel degelijk uit: Als een docent eenvoudigweg een opgenomen college van een jaar eerder als instructiefilm voorlegt, wordt dat lang niet altijd gewaardeerd.
De Utrechte onderzoekers halen drie aannames aan die pleiten voor FTC:
- De mogelijkheid om de instructie naar eigen behoefte te pauzeren of terug te spoelen. De hypothese is dat dit leidt tot minder cognitieve overbelasting en daardoor tot beter leren. Mits de student in staat is zelf-regulatie toe te passen.
- Het toepassen van de leerstof is vaak het lastigste onderdeel van het leerproces, en in een flipped onderwijsvorm doen de studenten dit doorgaans samen met de “expert” in de onderwijsruimte, in plaats van in hun eentje en buiten de onderwijsruimte.
- Tijdens het college of de les is er meer ruimte voor de docent om verschillende vormen van differentiatie aan te bieden. Ook is er meer tijd beschikbaar om studenten te sturen in hun leerproces en directe feedback toe te passen.
Motivatie, zelfstandigheid en (zelf)vertrouwen
Enkele uitkomsten uit eerdere kwalitatieve reviewstudies (Akçay?r & Akçay?r, 2018) in het FTC onderzoek
- voordelen: betere prestaties, meer tevredenheid, meer flexibiliteit, meer betrokkenheid
- nadelen: slechte voorbereiding door studenten, hogere studielast, arbeidsintensief, technologische beperkingen
Zo vonden Jang en Kim (2020), aangehaald in de blog van Adriaens & Van Gucht, binnen de flipped classroom een positief effect op de betrokkenheid van studenten bij de leerinhouden, maar ook op hun motivatie, zelfstandigheid en (zelf)vertrouwen. Daarnaast werden er positieve effecten gevonden op vlak van participatie, interactie en bijdragen van de studenten in de les.
Twee vragen dienen zich nu aan:
- Hoe ziet zo’n doordachte en geïntegreerde combinatie er dan precies uit?
- Is Flipping the Classroom wel een toegevoegde waarde? En zo ja, hoe dan wel?
Zes ontwerpprincipes als bouwstenen
Op basis van wetenschappelijke literatuur en de resultaten van het OBPWO-onderzoek, werden zes ontwerpprincipes als bouwstenen opgenomen in het model.
- Leerdoelen expliciteren waarop de onderwijsleeractiviteiten in beide componenten van de blended leeromgeving gericht zijn.
- Een duidelijke structuur en heldere communicatie voorzien in de F2F en online componenten voor een transparant verloop van het leerproces.
- Evaluatie- en feedbackprocessen ontwerpen in zowel de F2F als de online component van de blended leeromgeving om het leerproces zichtbaar te maken en te ondersteunen.
- Metacognitieve scaffolding inbouwen in het blended ontwerp om de ontwikkeling van zelfregulatie te ondersteunen.
- Aandacht besteden aan het sociale karakter van leren in de online component om het welbevinden en de motivatie te ondersteunen.
- De digitale mogelijkheden van de blended leeromgeving benutten om gedifferentieerde onderwijsleeractiviteiten te ontwerpen die gericht zijn op de individuele leernoden van leerlingen.
Moderator Variables
Variabelen die van invloed kunnen zijn op de effecten van blended learning. Deze zogenaamde ‘moderator variables‘ vallen in drie categorieën uiteen:
- Kenmerken van het ontwerp (zoals het gebruik van quizzen, kleine groepsopdrachten, de hoeveelheid face-to-face tijd en activiteiten tijdens de les).
- Educatieve context (zoals het domein of het niveau van de opleiding).
- Kwaliteit van het onderzoek (bijvoorbeeld de gehanteerde methodologie).
De methodologische kwaliteitskenmerken (bijvoorbeeld het type controlegroep), en de omgevingskenmerken (bijvoorbeeld onderwijsniveau of vakgebied) bleken geen significante invloed te hebben op het gemeenschappelijke effect.
Video instructie op zichzelf verbetert de leerprestatie niet. Wel maakt het klassentijd vrij voor leerprestatie verhogende werkvormen
DeLozier & Rhodes, 2017
Leerresultaten
Voor de didactische kenmerken van FTC vonden de Utrechtse onderzoekers echter wel twee significante elementen. Het bleek dat de studies die quizjes of korte toetsen toevoegden, een groter effect bereikten.
De onderzoeksresultaten tonen aan dat het behoud van face-to-face tijd essentieel is voor een succesvolle implementatie van FTC. Verminder dus niet de tijd die je aan bijeenkomsten besteedt, adviseren Van Alten cs. Verwacht daarom ook niet dat FTC leidt tot een kostenbesparing.
Quizjes en korte toetsmomenten als plus
Op basis van deze bevindingen geven de onderzoekers de aanbeveling om bij de aanvang van hun klassikale activiteit in een FC regelmatig een oefentoets te voorzien in de vorm van een korte en laagdrempelige quiz die peilt naar de kennis en het begrip van de leerstof die studenten zelfstandig hebben moeten doornemen. Op die manier kun je als docent de mate van het begrip bij studenten in kaart te brengen, hun voorkennis activeren en ze laten oefenen met het herinneren van informatie; drie activiteiten die zeer effectief zijn om de leerresultaten van studenten te vergroten. Je kan een korte quiz organiseren met behulp van bijvoorbeeld wisbordjes of online tools zoals Kahoot, Socrative, Padlet of Wooclap.
Valentina David geeft op Vernieuwenderwijs een goede uitleg en werkwijze over feedback geven aan de hand van een exit ticket. Door gebruik te maken van een “good example” kan je toch veel leerlingen in korte tijd feedback geven, ook op een open vraag. Een hele handige manier is in combinatie met een “exit ticket”, op deze manier maak je een combinatie die jou als docent weinig tijd buiten de les om kost en waarbij je er toch voor zorgt dat er wordt geoefend door de leerlingen, waarbij je ook een overzicht krijgt van waar de klas staat en waarbij leerlingen feedback geven aan elkaar en waarbij leerlingen goede antwoordvoorbeelden en veelgemaakte fouten bespreken.
Psychosociale ontwikkeling
Waar let je nu als docent het best op als je studenten binnen een flipped classroom ook op psychosociaal vlak wil zien groeien? Het goede nieuws is dat ook hier goede, effectieve didactiek van groot belang is. Inderdaad, om het effect op de affectieve en interpersoonlijke uitkomsten te maximaliseren is het belangrijk om voldoende aandacht te hebben voor in-class activiteiten waarbij de leerinhouden voldoende cognitief verwerkt worden en bovendien interactie tussen studenten gestimuleerd wordt. Enkele voorbeelden van zulke activiteiten zijn (groeps)discussies, activiteiten in kleine groepjes en groepswerken.
Over het aanleren van zelfregulatie
Zelfregulerend leren in de flipped classroom valt actief te stimuleren. Maar leerlingen zitten daar niet altijd op te wachten, ontdekte leraar-onderzoeker David van Alten. In een interview met Winifred Jelier; ‘Nadenken over je eigen leerproces kost meer inspanning, het vraagt een extra bewustwordingstap. Leerlingen moeten weg van het idee dat ze minder leren door opdrachten die ze als vervelend ervaren. Want dat klopt niet, zoals mijn onderzoek bevestigt.’ In een studie op zijn eigen school heeft hij gekeken naar de relatie tussen ondersteuning van zelfregulatie en flipped learning. Hoewel de onderzoeksgroep de extra instructie op zelfregulatie als hinderlijk ervaarde, scoorde ze 0,9 punt hoger op de afsluitende toets volgend op een zes-weekse lessenserie. In de beleving van de leerlingen, haalde de extra instructie hen uit de werk-flow.
Interpersoonlijk feedback
Daarnaast is het geven van feedback een belangrijk aandachtspunt, zowel peer feedback, als voldoende feedback van de docent naar de studenten tijdens het maken van oefeningen ter versterking van psychosociale vaardigheden (Jang & Kim, 2020). Door de opzet van de flipped classroom kan er ook voldoende tijd besteed worden aan inoefening, herhaling en verwerking van de lesstof. Wanneer je als docent tijdens de contacturen inzet op die vormen van in-class activiteiten stimuleer je niet enkel de cognitieve verwerking van de leerinhouden, maar vergroot je ook de interpersoonlijke vaardigheden, en dus de psychosociale uitkomsten van studenten.
Zelfstandigheid
Aansluitend is het belangrijk om in het kader van de flipped classroom aandacht te hebben voor zelfsturing bij studenten, zodat ze de mogelijkheid krijgen om te groeien in hun pad naar zelfstandigheid (Lee & Hannafin, 2016). Daarbij is het als docent van belang om voldoende ondersteuning te bieden (scaffolding), zodat je het onafhankelijk functioneren van de student stap-voor-stap stimuleert en ondersteunt, bijvoorbeeld door het aanbieden van uitgewerkte voorbeelden.
We kunnen, op basis van de studie van Jang en Kim (2020), besluiten dat de flipped classroom specifieke mogelijkheden biedt om naast de cognitieve ontwikkeling van studenten ook hun psychosociale vaardigheden te versterken. Wanneer je als docent inzet op de hierboven beschreven principes worden de affectieve en interpersoonlijke uitkomsten van studenten versterkt, die op hun beurt indirect een positief effect kunnen hebben op de leeruitkomsten van studenten. Als docent kun je studenten zo op verschillende vlakken tegelijk stimuleren. Twee vliegen in één klap!
Andere good practices
- Naast de meta-studie zijn er op internet ook actieve communities te vinden: (bijvoorbeeld: Global Elements of Effective Flipped Learning) waarin docenten good practices met elkaar delen (deels uit eigen ervaring, deels op basis van ander wetenschappelijk onderzoek). Waar kun je zoal rekening mee zou moeten houden bij het inrichten van FTC onderwijs?
- Zorg voor interactieve elementen in de instructiesvideos. Hiermee stimuleer je niet alleen een actief leerproces van studenten die leren van de videos, maar kun je ook specifieke feedback verwerken (bijvoorbeeld d.m.v. quizvragen), specifieke feedback ophalen (learning analytics) als input voor het face-to-face college (bijvoorbeeld hoe goed bepaalde informatie is begrepen -en eventueel zelfs door wie op basis waarvan je kunt gaan differentiëren). Echt niet alle plenaire instructie moet per se aangeboden worden in vooraf te bestuderen uitlegvideo’s . De centrale instructiemomenten zouden wel kunnen worden aangepast op basis van de behoeften van leerlingen die bijvoorbeeld blijkt uit de vragen of antwoorden die je in de instructievideo’s verwerkt.
- Leer studenten hoe ze effectief van de flipped classroom kunnen profiteren. Meer leerlingcontrole leidt niet automatisch tot beter leren, maar verbeterde zelfregulatievaardigheden wel.
- Als studenten de voorbereiding niet doen, bestaat het gevaar dat zij tijdens de face-to-face bijeenkomst niet goed mee kunnen doen met de verwerking. Of zelfs dat docenten de instructie dan deels gaan herhalen. Dit ontneemt echter een belangrijke prikkel om de voorbereiding thuis te doen. Uiteraard is dit afhankelijk van o.a. het niveau en de leeftijd van de studenten, maar het is de truc om voor een duidelijk herkenbare koppeling te zorgen tussen de instructievideo’s en de inhoud van de bijeenkomsten.
Bronnen:
