De monotonie van altijd hetzelfde doen
Thijs is 18 en zit in het examenjaar van het vwo op rsg De Borgen Lindenborg in Leek. Haas gaat Undercover is de titel van het boek dat Thijs Hogenhuis publiceerde.
Dick van de Wateren had een gesprek met hem via Zoom. Dr. Dick van der Wateren is leerkracht-trainer, (oud)docent, onderzoeker en schrijver. Hij werkt vanuit filosofische praktijk De Verwondering.
Het gesprek ‘Haas gaat Undercover – Boekbespreking’ staat in zijn geheel op Blogcollectief Onderzoek Onderwijs.
Het boek ‘Haas gaat Undercover’ boek geeft in de vorm van een fabel in 50 pagina’s een autobiografisch verslag van 12 jaar onderwijs. Zijn school heeft 120 exemplaren laten drukken en die verspreid onder leraren en andere belangstellenden. Het verhaal gaat over de schoolloopbaan van Bobby, een jonge haas, die undercover gaat in het mensenonderwijs. Door middel van zijn verhaal wil Thijs de tekortkomingen van het huidige systeem illustreren. De hazenwereld is een intelligente samenleving die de geheimen van de mensenwereld wil ontdekken. Eigenlijk willen ze de macht overnemen. Haas Bobby wordt door zijn hol uitgekozen om te infiltreren in het schoolsysteem. Hij trekt een mensenpak aan en start als kleuter in groep 1 en we volgen hem tot het eindexamen. En steeds ontdekken de hazen dat hun eigen systeem echt een stuk beter is. Meer gericht op het individu. Onderwijs op maat.
Toetscultuur
Het onderwijs is saai en je verveelt je op school, is dat het kernpunt van je kritiek Thijs?
Ja. Het voornaamste is dat ik het onderwijs heel saai vind en niet snap waarom. Dat uit zich in de monotonie van het onderwijs, omdat je altijd hetzelfde doet. Dat vind ik helemaal op de middelbare school het geval. Een les bestaat uit drie kernpunten. Punt een is de uitleg van de docent. Punt twee is het boek waar je wat uit leest. En punt drie is de opdrachten die je maakt. Aan het eind van het blok is het klaar. Dan moet je een toets maken en ga je naar het volgende onderwerp. En dat doe je dan voor elk vak.
Het zorgt ervoor dat je in een soort tunnelvisie raakt. Je kunt eigenlijk niet uit die tunnel komen en naast die drie punten iets anders doen in de lessen. Zo ben ik geïnteresseerd in allerlei onderwerpen die ook wel op school worden behandeld; maar op de een of andere manier slagen ze er daar in het veel minder interessant te maken dan wanneer ik zelf op zoek ga in boeken of op Wikipedia. Het is heel erg toegespitst dat je maar dat examen kan maken. Als er iets voor het examen niet hoeft, dan zeggen ze ‘Dat is voor het examen niet interessant.’ Daar wordt je hele schoolcarrière naar toegewerkt. Dat doel wordt heel groot gemaakt, terwijl het dat eigenlijk niet zou moeten zijn.
Zo’n toetscultuur ben ik niet erg voor. Je krijgt daardoor een heel beperkte visie. Het is ook niet zo dat je daarvan nou leert leven. Dat gevoel heb ik niet.
In de wereld komen
School zou een plek moeten zijn om te leren leven?
Wat je nu leert is puur theoretische kennis. Dat moet je dan leren en daar moet je dan toetsen over maken, met een paar van die ingewikkelde inzichtvragen, maar je leert niet om een verzekering af te sluiten, om belasting te betalen. Er wordt nul aandacht besteed aan mentale gezondheid. Je wordt niet geleerd op een goede manier in het leven te staan, of sociale contacten te leggen.
Ik heb te weinig nuttige dingen geleerd. Te weinig dingen waarvan ik ook na mijn schoolperiode zou kunnen zeggen: ‘Dat ik dit heb geleerd, daar ben ik zo verschrikkelijk blij mee.’ Ik heb heel vaak dat ik iets leer voor een toets en dat ik denk dat het te gek voor woorden is dat ik dat moet leren. Dat ik bij literatuur moet leren over allerlei kunststromingen waarvan ik de kenmerken en een paar termen uit mijn hoofd moet leren. Die moet je dan op een gedicht toepassen en dat is het. Daar hebben we zeven weken en drie lessen per week aan besteed. 21 lessen! Ik heb een toets gemaakt en ben het nu alweer vergeten. Dat is gewoon verspilde tijd.
Geestdodend
Nu zou iemand kunnen tegenwerpen – de makers van het curriculum, of de schoolboek makers bijvoorbeeld – dat er toch niets op tegen is om jonge mensen te laten kennismaken met elementen van onze cultuur waar ze uit zichzelf niet op zouden komen. Jij bent zelf een schrijver van boeken, en die boeken staan in een lange traditie van onze literatuur. Wat vind je daarvan?
Ik weet wel dat als je mensen wilt enthousiasmeren voor dit soort dingen, je het niet op de manier moet doen zoals het nu gebeurt. Want wij vervloeken literatuurgeschiedenis.
Ga in plaats daarvan bijvoorbeeld met ons naar een plek of een museum die een bepaalde tijd uit de literatuurgeschiedenis vertegenwoordigt. Er zou veel meer nadruk moeten worden gelegd op de inhoud van de literatuur. Het gaat nu heel erg om de kenmerken. Van die powerpoint slides met opsommingen en van die puntjes. Maar wat we nu precies lezen, weten we niet. We moeten de tekst doorzoeken op de kenmerken en als we die kenmerken hebben gevonden, hebben we de vraag weer afgevinkt en dan kunnen we door.
De Nederlandse onderwijspedagoog Gert Biesta heeft een aantal boeken geschreven waarin hij een zelfde soort kritiek geeft op het onderwijs als jij. Hij zegt onder andere dat het onderwijs jonge mensen zou moeten leren over waarden die hen helpen volwassen te worden. Hij zegt ook dat het niet wenselijk is ieder talent te ontwikkelen. Criminaliteit is immers ook een talent.
Vaak wordt er op school wel op een verkapte manier aandacht besteed aan dat soort dingen, maar het gebeurt altijd maar op die gestandaardiseerde manier, waardoor je de boodschap niet overbrengt. Nu wordt dat bijvoorbeeld bij maatschappijleer overgebracht op de manier van:
‘Wat zijn normen?’ Begrip. ?
‘Wat zijn waarden?’ Begrip. ?
Allemaal losse eindjes en dan moeten we weer verder naar een ander onderwerp. Anders zijn we niet op tijd klaar voor de toets. Tijd om er echt over na te denken, krijgen we niet.
Hoe dan wel?
Wat vonden ze bij jou op school van je kritiek?
Ze zeiden dat ze zich er wel in konden vinden. Ik heb gehoord dat er wel projecten zijn ondernomen om dingen te verbeteren, maar sommige daarvan zijn ondertussen alweer gestrand. Dat heeft misschien te maken met de volle programma’s.
Ik heb zelf meegedaan met Model European Parliament en daar heb ik meer geleerd dan in twee jaar middelbare school. Ik heb leren nadenken over politiek, sociale vaardigheden, leren lobbyen. Dat leer ik allemaal niet op school. Op andere scholen is daarvoor misschien meer aandacht.
Wat zou anders moeten?
In het kort: meer talentontwikkeling, minder bureaucratie, minder toetsing, meer voorbeelden uit de praktijk, minder – wat ik maar noem – nutteloze of overbodige dingen leren, en meer onderwijs buiten de school om.
Het onderwijs zou meer toegespitst moeten zijn op de behoeften van de individuele leerling. Mijn behoefte zou zijn zelf onderzoek doen, boeken schrijven over dingen die me interesseren. Op de basisschool heb ik al twee boeken mogen schrijven over onderwerpen die ik interessant vond en die ik helemaal zelf heb uitgezocht. Dat vond ik echt fantastisch om te doen.
Maar andere mensen hebben weer andere behoeften. Dat is voor mij de kern: dat je leerlingen meer invloed moet geven op wat hij of zij leert en dat je dat ook meer toespitst op je talenten. Dat is een gemiste kans, vind ik.
Lees verder:
