Een onderwijsvernieuwing die wel werkt?
Met deze blog beoog ik zoveel mogelijk mensen mee te nemen in de onderwijsvernieuwing die we 2,5 jaar geleden inzetten op onze school. Ik wil je informeren hoe je evidence-informed kunt werken in het VO én wat deze werkwijze betekent in de praktijk van alledag.
Zoals zovele scholen in onze regio, moest onze school ook ‘vernieuwen’. Ik werk op een mavo school met ongeveer 650 leerlingen. In onze regio is er een krimp, desondanks blijven onze leerlingaantallen heel stabiel en zijn de resultaten goed. Onze school heeft een zeer goede naam in de regio en leerlingen fietsen soms 20km om bij ons de lessen te kunnen volgen.
Why change a winning team? Wel, de toenmalige directie was enthousiast over gepersonaliseerd leren. We moeten ons immers blijven profileren. Dat alle andere scholen in de regio met precies dezelfde profileringsdrang dit onderscheidende vernieuwingsstreven teniet doen is dan wel frappant. Maar goed, er moest iets vernieuwd worden. Toegegeven, ondanks onze goede naam en dito resultaten, was het onderwijsteam ook wel overtuigd dat er iets moest gebeuren. Leerlingen van de bovenbouw waren zeer ongemotiveerd en de slagingspercentages leken vooral te danken aan het harde werk van docenten. Jaar na jaar heb ik het lesgeven in de bovenbouw steeds moeilijker zien worden. Inmiddels weet ik dat een goede lichting geen kwestie van geluk is, maar dat je deze zelf creëert.
Evidence informed vs gepersonaliseerd leren
Al vanaf het moment dat ik lesgeef, nu 18 jaar geleden, lees ik heel veel boeken over het onderwijs. De laatste 7-8 jaar zijn die boeken vooral evidence-informed. Ik heb heel wat boeken gelezen van docenten die promoten wat werkt voor hen en daar een aardig zakcentje mee verdienen. Echter, dat werkt niet bij docent A in context B en de problematiek blijft hetzelfde. Bij de evidence-informed boeken is er altijd heel veel consensus. Je zult niet vaak lezen dat in boek A iets gezegd wordt om vervolgens in boek B te lezen dat dit helemaal niet zo is. Onze toenmalige kerngroepleiders hadden scholen in Finland bezocht en er werd een werkgroep opgestart om de mogelijkheden voor gepersonaliseerd leren te verkennen. Zelf had ik aardig voor ogen hoe we ons onderwijs konden verbeteren en onze leerlingen gemotiveerd konden krijgen.
Wat als we nu gewoon weer eens gingen lesgeven…
De grote misconceptie die bij veel docenten en schoolbesturen heerst, is dat je door het onderwijs aan te passen aan de voorkeuren en interesses van de leerling, je die leerling meer zou motiveren. Dat is absoluut niet waar. Het heeft wel effect op de hele korte termijn. Alle nieuwe zaken werken wel voor even. Dit lijkt vooral te gaan over een opleving in enthousiasme onder docenten.
Het kantelpunt voor onze school zou in januari 2019 zijn. Ik presenteerde de opzet van het hele systeem dat ik in gedachten had aan mijn collega’s. De eerste dia was een verwijzing naar Eva Naaijkens boek ‘En wat als we nou gewoon weer eens gingen lesgeven?’ Wat wil een docent nog liever dan gewoon lesgeven? Een docent wil helemaal geen coach zijn of bezig zijn met allerlei randzaken, een docent wil lesgeven. Daar zouden we voor zorgen. Een andere inspiratiebron was bijvoorbeeld een lezing van Erik Meester, waarin hij het constructivisme met goede argumenten onder vuur neemt.
In onze vernieuwing (als je het zo mag noemen) gaan we uit van 4 speerpunten:
1. Evidence-informed werken
Moet alles dan wetenschappelijk onderzocht zijn en onderbouwd zijn? Ja en nee. Er is al heel veel bekend over hoe mensen leren en wat wel en niet werkt. Je doet leerlingen echt tekort door daar geen gebruik van te maken. Uiteraard kan de wetenschap niet alles beantwoorden, want onderwijzen is een complex vak. Wat betreft onderwijsvernieuwingen moét je, vind ik, onderbouwing hebben. Heb je dat niet en verander je een heel systeem op basis van wat je denkt dat werkt? Dan experimenteer je met een generatie kinderen.
Het houdt dus ook in dat we docenten gaan scholen in hoe mensen leren, zodat ze bewust keuzes kunnen gaan maken voor een didactische aanpak. Mag groepswerk nog? Tuurlijk, maar in welke situaties werkt het wel en in welke niet? Mogen leerlingen nog een probleem oplossen? Natuurlijk, als je maar eerst de kennis hebt onderwezen. M.a.w. we vragen onze docenten naar het waarom achter hun keuzes.
2. Duidelijke schoolcultuur neerzetten
In plaats van afhankelijk te zijn van een ‘goede lichting’, gaan we ervoor zorgen dat wij die goede lichting zelf creëren. We gaan dus niet wachten tot de kinderen bepaald gedrag vertonen om vervolgens te kijken hoe we gaan reageren. Nee, we gaan hen in detail aanleren hoe wij verwachten dat ze zich gedragen. Dat doen we in het begin in een introductieweek waarbij we alle routines oefenen. Hoe kom je een lokaal binnen? Hoe zit je in de les? Wat zit er in je etui? Hoe deel je papier uit? Hoe loop je op de gang?
3. Focus ligt op kennisoverdracht
Kennis ligt aan de basis van alles. Wat je weet bepaalt wat je ziet. We leren onze leerlingen niet ‘probleemoplossend denken’ of ‘creatief’ zijn, want zonder kennis, kun je dit überhaupt niet. Om creatief te zijn, moet je de regels van het spel kennen, zodat je ze kunt breken. Kennisoverdracht is niet het enige, we gaan ook uit van beheersingsleren. We behandelen niet meer verplicht hoofdstuk 1 en 2 in periode 1 om het vervolgens te toetsen en achter ons te laten. We gaan pas verder als de leerlingen het snappen. We werken in de loop van het jaar formatief en in de 3 toetsweken wordt telkens álle voorgaande leerstof getoetst. Dat wil dus zeggen dat de leerlingen op het einde van het jaar een toets krijgen over alles dat ze hebben geleerd.
4. Tijdsinvestering vs. leerrendement
We stoppen met het opleuken van de lessen door al die hippe activerende werkvormen. Een docent is daar vaak lang mee bezig en het leereffect is vaak minimaal. Het kan in elk geval effectiever. Ook cursussen, scholingen die er normaal doorheen fietsen, doen we niet meer. Alles staat in het teken van ons project en dus ook onze scholingen. We hebben bv. al een lezing gehad van Erik Meester en Dominique Sluismans en we proberen zoveel mogelijk onderwijswetenschappers de school binnen te halen. Bijna al onze docenten van leerjaar 1 waren aanwezig bij ResearchED in Nijkerk en de maandag na dit event kregen onze docenten een scholing over Dual Coding. Dus alles staat in het teken van goed lesgeven.
Elk van de bovenstaande punten zal ik uitwerken in een afzonderlijke blog.
Na de presentatie voor de collega’s konden mensen zich aanmelden voor het eerste jaar. Het bleek dat eigenlijk alle collega’s het systeem wel zagen zitten, op enkelen na. Het was het begin van een heel leerproces waar we nu uiteraard nog volop in zitten. De docenten die les zouden geven in leerjaar 1 krijgen trainingen over effectieve leerstrategieën, cognitive load theory, gedrag in de klas én uiteraard ons gedragssysteem waar we werken met merits en demerits.
Tip van de sluier
In een volgend blog ga ik eerst en vooral in op het neerzetten van een cultuur op school. Hierbij zal ik ook uitleggen hoe ons gedragssysteem werkt. Om vast even een tipje van de sluier op te lichten. We zijn ondertussen 2,5 jaar verder met de eerste lichting die in klas 3 zit. Het was een hobbelig parcours, met uiteraard een aantal lockdowns, die niet echt bijdragen aan de continuïteit van het onderwijs.. De resultaten zijn héél goed, het gedrag van de leerlingen is ook héél goed. Ik kijk uit naar de examen resultaten. Onze lessen zijn super rustig en de docenten kunnen zich volop focussen op het lesgeven (interactief!). Er wordt veel geleerd en om even een voorbeeld te geven… het gemiddelde van klas 1 voor het vak Engels was 7,6 bij een norm van 80% = 6. En Engels was heus niet het enige vak waar zo ontzettend goed gescoord werd.
Volgen jullie het verhaal mee? Houd Onderwijscommunity in de gaten.
