Ruim een vijfde van de startende docenten verlaat het onderwijs in het eerste jaar. Verschillende onderzoeken zetten de redenen voor uitval op een rijtje. Wat kan de schoolleiding doen om de startende docent voor het vak te behouden?
Het lerarentekort is al jaren een nijpend probleem en de verwachting is dat met de vergrijzing in het vooruitzicht de druk op het bestaand systeem alleen maar zal toenemen. De sector kampt met een bovengemiddeld ziekteverzuim. Het aanzien van het beroep, de werkdruk, het is een complex probleem, zoveel is wel duidelijk. Een van de grootste problemen die een oplossing van het probleem in de weg staat is de hoge uitval van startende docenten. Dit artikel schetst het probleem en kijkt wat er de afgelopen jaren gedaan is om het probleem op te lossen.
Volgens het rapport ‘Uitval startende docenten’ van onderwijsarbeidsmarktfonds Voion van april 2022 is het gemiddeld uitvalpercentage van startende docenten in het voortgezet onderwijs 21,5 procent in het eerste jaar.
Uit onderzoek van Noordzij & Van der Pers uit 2019 (bron: Cinop) komen vier categorieën aan redenen voor uitval naar voren:
1.) Het ontbreken van steun en feedback; bijvoorbeeld het gebrek aan (goede) relaties binnen de school, een slechte relatie met het management en het gevoel van eenzaamheid (Den Brok, Wubbels, & Van Tartwijk, 2017).
2.) Kenmerken van de school; bijvoorbeeld het gebrek aan duidelijke verwachtingen, ontbreken van/onduidelijkheid over doorgroeimogelijkheden en het gebrek aan communicatie.
3.) Kenmerken van het beroep; bijvoorbeeld een (te) hoge werkdruk, gebrek aan waardering vanuit de klas, (emotionele) stress en een laag salaris.
4.) persoonlijke omstandigheden; bijvoorbeeld persoonlijke en gezondheidsproblemen.
Door deze te herkennen en per categorie passende begeleiding en inductieactiviteiten (ook wel onboarding) in te zetten, verlaag je de kans op uitstroom.
Voion komt in haar rapport met drie kenmerken die de sterkste relatie hebben met uitval van startende docenten:
Het aanbieden van grotere contracten en vooral het aanbieden van vaste contracten, of tenminste zicht op vaste aanstelling aan startende docenten draagt mogelijk bij aan het verminderen van uitval. Bij kleine deeltijdbanen is de uitval van starters hoog. Dat geldt ook voor tijdelijke contracten, met name als het gaat om vervanging. Deze uitkomsten kunnen volgens Voion aanleiding zijn om hier via beleid, op bestuurs- of op sectoraal niveau, op in te spelen.
Voor starters die op hogere leeftijd de sector instromen, geldt eveneens dat de uitval naar verhouding hoog is. (tot 33%) Dit gegeven kan volgens Voion aanleiding zijn voor gericht beleid voor deze groep. HR-adviseurs en schoolleiders kunnen met deze informatie mogelijk stappen zetten om deze groep zij-instromers extra in het oog te houden of ruimte te geven om daarmee de kans op uitval te verkleinen.
Een onderdeel van de oplossing om uitval van startende leraren tegen te gaan is, naast het kijken naar contracten en naar een speciaal beleid voor starters op hogere leeftijd, aandacht voor begeleiding van startende leraren.
Van 2014 tot 2019 liep het landelijk project ‘Begeleiding van startende leraren’ (BSL) van het ministerie van OCW. Daarbij werden de universitaire lerarenopleidingen samen met de scholen verantwoordelijk voor de regionale ontwikkeling van inductiearrangementen, speciale inwerkprogramma’s die niet alleen gericht zijn op de werksituatie van de startende leraar, maar ook op de begeleidingssituatie. Deze inductiearrangementen moesten aan vijf eisen voldoen:
De Rijksuniversiteit Groningen bracht in 2020 het ‘Eindrapport Beleiding Startende Leraren 2014-2019’ uit. Het rapport bevatte de volgende acht aanbevelingen:
In de praktijk zetten scholen en lerarenopleidingen verschillende oplossingen in om de uitval van startende docenten tegen te gaan.
Een mogelijkheid is om ervaren leraren in te zetten als buddy voor beginnende leraren. Daarbij begeleiden doorgewinterde docenten de beginners vakinhoudelijk maar bijvoorbeeld ook op sociaal-psychologisch gebied en bij het plannen van lessen. Deze collega’s mogen hun taakuren daarvoor inzetten zodat de werkdruk niet verder toeneemt als ze als buddy aan de slag gaan.
Bij klasbezoeken kijkt een collega mee in de les. Het krachtige daarvan is dat je elkaar aan het werk ziet in de lespraktijk. Het heeft bovendien een aantal voordelen:
Door aan de voorkant tijdens de lerarenopleiding al te investeren in veerkracht kan worden voorkomen dat startende docenten snel uitvallen. Daarbij is het van belang dat het investeren in veerkracht structureel zit verweven in de lerarenopleiding en niet alleen plaatsvindt als reactie op vragen van docenten-in-opleiding. Een veerkrachtige docent is iemand die zich weet aan te passen, en op professioneel vlak voortdurend toewijding en groei laat zien onder uitdagende omstandigheden.
Vanuit de Alliantie voor Werkend Onderwijs denken wij mee met vraagstukken rondom de aanpak van het lerarentekort. In onze gesprekken met bestuurders, directeuren en HR verantwoordelijken komen wij dagelijks inspirerende situaties tegen.
8 Van de meest inspirerende praktijksituaties hebben wij gebundeld in een PDF. Deze kan je bekijken via onderstaande button.
WORD LID
Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.
PUBLICEER
Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.
ADVERTENTIE
